Bronisław Malinowski

Wprowadzenie do Języka magii i ogrodnictwa

• Verba volant, scripta manent.
• waga kontekstu: "Podczas gdy język literacki bardziej rozwiniętych społeczności został nam przekazany na marmurze, brązie, pergaminie czy masie celulozowej, język plemion bardziej pierwotnych nigdy nie przybrał takiej formy, która pozwoliłaby na oddzielenie go od kontekstu sytuacji. Język społeczności przedpiśmiennych uświadamia nam w sposób niezwykle wyraźny, że język istnieje wyłącznie w ramach kontekstu faktycznej wypowiedzi.", Bronisław Malinowski, Wprowadzenie do Języka magii i ogrodnictwa, s. 19-20.
• język a kultura: "badanie języka poza kontekstem rzeczywistości kulturowej - wierzeń ludzi, ich organizacji społecznych, ich poglądów prawnych i działań ekonomicznych - musi pozostać zupełnie bezowocne.", Wprowadzenie do Języka magii i ogrodnictwa, s. 20.

Etnograficzna teoria języka i pewne wnioski praktyczne

• błędność poglądu tradycyjnego
  • "Największym (...) błędem jest wyobrażenie sobie, że język jest procesem, który przebiega równolegle z procesami intelektualnymi i że jest ich dokładnym odpowiednikiem oraz że funkcją języka jest odzwierciedlanie lub powielanie rzeczywistej zawartości intelektu człowieka w formie wtórnego ciągu odpowiedników słownych.", Etnograficzna teoria języka, s. 35.
  • "Błędne pojmowanie języka jako środka przekazywania słuchaczowi idei mówiącego w moim przekonaniu znacznie wypaczyło filologiczne podejście do języka.", Etnograficzna teoria języka, s. 37.
• funkcja języka: "W rzeczywistości zasadniczą funkcją języka nie jest wyrażanie myśli lub powielanie procesów intelektualnych, ale raczej odgrywanie aktywnej, pragmatycznej roli w zakresie ludzkich zachowań. Dlatego też język w swojej najbardziej pierwotnej funkcji jest jedną z głównych sił kulturowych i dodatkiem do działań fizycznych. Jest on więc nieodzownym składnikiem wszelkich wspólnie podejmowanych działań ludzkich", Etnograficzna teoria języka, s. 35-36.
• pragmatyka języka: "Każdy z nas może się przekonać na podstawie własnych doświadczeń, że język w naszej własnej kulturze często nabiera wyraźnie pragmatycznego charakteru. Słowa, które przekazywane są przez jeden podmiot działania drugiemu, bez względu na to, czy realizują one działania techniczne, czy sportowe, czy też prowadzą eksperyment naukowy w laboratorium albo współpracują słowem i czynem przy wykonywaniu prostych prac manualnych - nie służą przede wszystkim przekazywaniu myśli; łączą one pracę i korelują ruchy rąk i ciała. Słowa są częścią działania i jego ekwiwalentem", Etnograficzna teoria języka, s. 37.

Znaczenie jako funkcja słów

• znaczenie słów: "Znaczenie słów to skutek, jaki one wywierają na ludzkie umysły i ciała, a poprzez nie na otaczającą rzeczywistość, taką jaka została stworzona w danej kulturze i jaka jest postrzegana", s. 101
• znaczenie słów: "Wypowiesz słowa przysięgi lub złożysz podpis i może okazać się, że na całe życie związałeś się z zakonem, kobietą lub więzieniem", s. 101
• znaczenie nazwy jakiejś rzeczy to umiejętność posługiwania się tą rzeczą, s. 374

• brak terminologii ogólnej w kulturze oralnej: "Jedną z bardzo charakterystycznych cech języka trobriandzkiego jest ubóstwo terminów określających pojęcia ogólne oraz wielość słów opisujących przedmioty szczegółowe", s. 120
• np. brak słowa kamień, są tylko nazwy poszczególnych rodzajów minerałów, s. 127
• mnogość terminologii: "przeraziłem się potokiem nazw, jaki polał się w odpowiedzi na moje pytanie. Gdy zanotowałem ponad dwadzieścia, przestałem zapisywać. Pełna lista tych nazw obejmowała więcej niż sto pozycji.", s. 171
• słowo "tabu" w języku polinezyjskim znaczyło "dziadek", "zwierzę totemiczne", dopiero misjonarze zaczęli używać je w sensie "zakazany", a tubylcy przejęli te wtórne znaczenie, s. 190
• Reklama jest najbogatszą dziedziną nowoczesnej magii werbalnej, s. 380
• magia werbalna: "Istota magii werbalnej polega więc na wypowiadania zdania, które jest nieprawdziwe, które znajduje się w bezpośredniej opozycji do kontekstu rzeczywistości" (Słońce przebija się przez chmury, słońce świeci; Pada deszcz; ciemno, chmury zbierają się), s. 382

Problem znaczenia w językach pierwotnych

• pragmatyka języka: "Język, w swojej pierwotnej funkcji, winien być uważany raczej za sposób działania (mode of action) niż za znak świadczący o myśli (countersign of thought)."
• prymarna funkcja języka: "język w działaniu, rytualne manipulowanie słowami, opowiadanie, "współuczestniczenie fatyczne" (phatic communion), tj. mowa w stosunkach społecznych", s. 317-318.
• Język jako sposób działania: "(...) język nie był nigdy stosowany po prostu jako odbicie odzwierciedlonej w nim myśli. Sposób, w jaki pisząc te słowa stosuję go teraz, sposób, w jaki musi go stosować autor książki, tekstu na papirusie lub napisu wyciosanego w kamieniu, jest bardzo wyszukaną, pochodną funkcją języka. Przy tym sposobie użycia język staje się skondensowanym odzwierciedleniem, rejestracją faktu lub myśli. W swoich pierwotnych zastosowaniach funkcjonuje on natomiast jako ogniwo łączące zgodną ludzką działalność, tj. jako część ludzkiego zachowania. Jest sposobem działania, a nie narzędziem myśli."

Słowo magiczne

• geneza języka magii: "formuła magiczna jest sekwencją słów, mniej lub bardziej tajemniczych, znanych już od niepamiętnych czasów i zawsze przekazywanych przez ogólnie uznanego czarownika jego następcom; pierwszy czarownik, który pojawił się na ziemi, otrzymał tę formułę od jakiegoś nadprzyrodzonego pośrednika albo też przynieśli ją ze sobą najstarsi przodkowie z podziemi, gdzie magia stosowana była już wcześniej"
• in principia erat verbum
• specyfika języka magii: "Formuła magiczna zawsze różni się od zwrotu mowy potocznej, nawet jeśli skonstruowana jest w sposób gramatycznie poprawny i wyśpiewana jak najmniej emfatycznie. Większość formuł różni od potocznych wypowiedzi już sam sposób ich wyśpiewywania. Ponadto, stosowane w nich słownictwo wiąże się ściśle z bardzo złożonym systemem dogmatów, z założeniami teoretycznymi odnoszącymi się do pierwotnej mistycznej siły zawartej w słowach, do mitów, niewidocznego współdziałania duchów przodków, a co ważniejsze, do oddziaływania na zasadzie sympatycznego powinowactwa zwierząt, sił przyrody i przedmiotów"
• znaczenie języka magii: "znaczenie formuł magicznych sprowadza się do skutków wywoływanych przez słowa magiczne w rytualnym kontekście sytuacyjnym"
• słowo magiczne: atrybut relacji między człowiekiem a rzeczą
• funkcja magii słownej: "polega na stwarzaniu poczucia zaufania, na wzmaganiu nadziei oraz oczekiwań i w ten sposób - na stymulowaniu ludzi do wysiłku, wytrwałości i działania"
• funkcja magiczna jest odrębna od funkcji komunikacyjnej czy f. poznawczej

Literatura

• Bronisław Malinowski, Etnograficzna teoria języka i pewne wnioski praktyczne, w: jego, Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa, przeł. B. Leś, Warszawa 1987, t. 5.
• Bronisław Malinowski, Problem znaczenia w językach pierwotnych, przeł. Jerzy Szymura, w: Bronisław Malinowski, Dzieła, t. 8, Warszawa 2000.
• Bronisław Malinowski, Wprowadzenie do Języka magii i ogrodnictwa, w: jego, Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa, przeł. B. Leś, Warszawa 1987, t. 5.