Topos

Wg Leslie Arona Fiedlera topos jako wypowiedź składa się z dwóch członów: archetypu i sygnatury. Archetyp to poziom "tematów oderwanych", "archaiczny", uniwersalny, idealny; sygnatura - poziom "tematów konkretnych", symboliczny i metaforyczny.

„Jest rezultatem petryfikacji tradycyjnego motywu, który zostaje trwale powiązany z pewnym znaczeniem, zastosowaniem oraz z rozpoznawalną, „półgotową” formą językową.”, Abramowska, s. 11-12

"W okresie przełomu romantycznego zmienia się zasadniczo pojęcie oryginalności, a w XX w. swoisty przymus nowatorstwa obejmuje już nie tylko n u rty awangardowe, ale całą właściwie literaturę, co sprawia, że posługiwanie się topiką staje się czymś wstydliwym. Zmienia się zresztą w ogóle stosunek do tradycji i autorytetów, a w końcu pojawia się podejrzliwość wobec samego języka. Relikty dawnej topiki są kamuflowane za pomocą zmienionej organizacji elokucyjnej, a jeśli występują jawnie, to w ramach różnego rodzaju gier stylizacyjnych, które podważają ich pierwotne funkcje utwierdzające. Równocześnie zagęszczają się i narzucają uwadze badawczej serie samopowtórzeń, quasi-topika autorska — wdzięczny przedmiot interpretacji psychologizujących." (Abramowska, s. 20)

Bibliografia

1. Ernst Robert Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Universitas: Kraków 1997.
2. Leslie Arona Fiedler, Archetyp i sygnatura. Analiza związków między biografią a poezją, przeł. K. Stamirowska, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, red. H. Markiewicz, t. 2., Kraków 1976.
3. M. Głowiński, Maska Dionizosa, "Twórczość" 1961, nr 11
4. Janina Abramowska, Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, „Pamiętnik Literacki” 1982 z. 1/2
5. Berthold Emrich, Topika i topoi, przeł. J. Koźbiał, „Pamiętnik literacki” 1977, z. 1.
6. Anna Nasiłowska, Topika - motywy - tematy, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka et alii
7. E. Sarnowska-Temeriusz, W kręgu badań tematologicznych. W zbiorze: Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa. Kraków 1976,
8. Stanisław Stabryła, Hellada i Roma w Polsce Ludowej. Recepcja antyku w literaturze polskiej w latach 1945-1975, Wydawnictwo Literackie: Kraków 1983.