Historia ludowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Literatura przedmiotu
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Bibliografia podmiotowa)
 
(Nie pokazano 30 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
# RUTA, Pieśni buntu i niewoli
+
* zwrot ludowy
−
# sarmatyzm masowy w PRL, P. Czapliński, Polska do wymiany 2009
+
==Pan Tadeusz==
−
# Praca najemna sprzyja rozwojowi kapitalizmu lepiej niż praca niewolnicza:  
+
* Zosia występuje na weselu w chłopskiej sukience
−
"Jeśli jedynym sposobem wyrwania się jednostki z kajdan pańszczyzny czy niewolnictwa jest – poza zbiegostwem – całkowita destrukcja społecznych urządzeń je wspierających, podporządkowani i podporządkowane mają silną motywację do działania kolektywnego. Jeśli jednak pionowa mobilność zostanie otwarta dla indywidualnych awansów, solidarność stanie się mniej atrakcyjna. Jest tak tym bardziej – i tu druga kwestia – jeśli uda się w zbiorowej wyobraźni połączyć jednostkowy los z indywidualnymi wyborami. To absolutnie niemożliwe przy dominacji pracy niewolnej. Żaden niewolnik czy pańszczyźniana chłopka nie uwierzą, że ich sytuacja jest konsekwencją ich własnych wyborów. Jest dla nich zupełnie jasne, że wynika ona najczęściej z ich przynależności do określonej grupy od urodzenia albo też z jakiegoś wydarzenia o charakterze kolektywnym – np. z przegranej wojny lub bycia ofiarą sankcjonowanego przez społeczeństwo niewolnictwa." (Jan Sowa, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania - dziewiętnaście long reads o "Tysiącu lat niewolnictwa", "Praktyka Teoretyczna" 4(26)/2017, s. 369)
+
* Tadeusz znosi poddaństwo i pańszczyznę:
 +
Jestem człowiek, sam własnych kaprysów się boję:
 +
Bezpieczniej zrobię, kiedy władzy się wyrzekę,
 +
I oddam los włościanów pod prawa opiekę.
 +
Sami wolni, uczyńmy i włościan wolnemi,
 +
Oddajmy im w dziedzictwo posiadanie ziemi,
 +
Na której się zrodzili, którą krwawą pracą
 +
Zdobyli, z której wszystkich żywią i bogacą.
 +
Lecz muszę ciebie ostrzec, że tych ziem nadanie
 +
Zmniejszy nasz dochód, w miernym musimy żyć stanie.
 +
Ja przywykłem do życia oszczędnego z młodu;
 +
Lecz ty Zofio, jesteś z wysokiego rodu,
 +
W stolicy przepędziłaś twoje młode lata,
 +
Czyż zgodzisz się żyć na wsi, z daleka od świata,
 +
Jak ziemianka?»
 +
A na to Zosia rzekła skromnie:
 +
«Jestem kobietą, rządy nie należą do mnie,
 +
Wszakże pan będziesz mężem; ja do rady młoda,
 +
Co pan urządzisz, na to całym sercem zgoda!
 +
Jeśli, włość uwalniając, zostaniesz uboższy,
 +
To Tadeuszu będziesz sercu memu droższy.
 +
==Współczesność==
 +
* RUTA, Pieśni buntu i niewoli
 +
* R.U.T.A. - Pieśń buntu (film) https://youtu.be/8SvNOsYTgKA
 +
*  sarmatyzm masowy w PRL, P. Czapliński, Polska do wymiany 2009
 +
 
 +
==Pańszczyzna i kapitalizm==
 +
*  Praca najemna sprzyja rozwojowi kapitalizmu lepiej niż pańszczyźniana praca niewolnicza: "Jeśli jedynym sposobem wyrwania się jednostki z kajdan pańszczyzny czy niewolnictwa jest – poza zbiegostwem – całkowita destrukcja społecznych urządzeń je wspierających, podporządkowani i podporządkowane mają silną motywację do działania kolektywnego. Jeśli jednak pionowa mobilność zostanie otwarta dla indywidualnych awansów, solidarność stanie się mniej atrakcyjna. Jest tak tym bardziej – i tu druga kwestia – jeśli uda się w zbiorowej wyobraźni połączyć jednostkowy los z indywidualnymi wyborami. To absolutnie niemożliwe przy dominacji pracy niewolnej. Żaden niewolnik czy pańszczyźniana chłopka nie uwierzą, że ich sytuacja jest konsekwencją ich własnych wyborów. Jest dla nich zupełnie jasne, że wynika ona najczęściej z ich przynależności do określonej grupy od urodzenia albo też z jakiegoś wydarzenia o charakterze kolektywnym – np. z przegranej wojny lub bycia ofiarą sankcjonowanego przez społeczeństwo niewolnictwa." (Jan Sowa, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania - dziewiętnaście long reads o "Tysiącu lat niewolnictwa", "Praktyka Teoretyczna" 4(26)/2017, s. 369)
 +
==Narrator niewiarygodny==
 +
* Narrator niewiarygodny.
 +
W kierunku ludowej historii literatury
 +
 
 +
#. Wstęp metodologiczny: lektura naiwna i lektura krytyczna
 +
#. Ziemia i chłopi. Zola i Reymont
 +
#. Dwa narody: Deczyński i  Kruczkowski
 +
#. Czarne mózgi, białe mózgi. Postkolonialna lektura Sienkiewicza +
 +
#. Leśmianowska patriarchalistyczna orientalizacja Arabii baśniowej +
 +
#. Literatura gulagowa i narodziny antykomunizmu:  z perspektywy inteligencji
 +
#. Kłopotliwe arcydzieła Grzesiuka. Wojna i holokaust w oczach proletariatu
 +
#. Spojrzenie antropologiczne: Redliński
 +
#. Krytyka chłopskiego rozumu
 +
==Tekst==
 +
Zwrot ludowy w najnowszej polskiej literaturze i humanistyce
 +
Howard Zinn
 +
R.U.T.A
 +
W imię Jakuba S.
 +
Rak
 +
Daniel Rycharski
 +
Leszczyński
 +
Rauszer
 +
Pobłocki
 +
narrator niewiarygodny
 +
 
 +
1. studia postkolonialne
 +
2. historia ludowa (popular history)
 +
3. rewizja kanonu
 +
4. perspektywa ludowa w muzyce, plastyce i literaturze
 +
 
 +
Żyjemy w ciekawych czasach. Nie jest jasne, czy samo poczucie zachodzenia przełomu dowodzi faktycznego jego zachodzenia, ale nie ma wątpliwości, że jesteśmy świadkami destrukcji, dekonstrucji i rekonstrukcji wielu sfer życia prywatnego i społecznego. Zmieniają się sposoby komunikacji, pracy, wypoczynku i rozrywki. Rekonfiguracja nie ominęła bynajmniej pola literackiego i artystycznego, jak również nauk humanistycznych. Platoński logos podkopywany przez kolejnych krytyków metafizyki w naszych czasach rozpadł się w pył. Jak obwieścił Jacques Derrida, centrum przestało być centrum i dzięki temu słyszalny zaczął być głos marginesu, w którym bell hooks dostrzegła miejsce radykalnego otwarcia (site of radical possibility).
 +
Za jedngo z pionierów historii opowiadanej z perspektywy ludowej uznać należy Howarda Zinna i jego „Ludową historię Stanów Zjednoczonych”. Rozpoczyna się ona od „odkrycia” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.njmhn W dalszym ciągu zamiast zachwytów na śmiałością i odwagą marynarza znajdujemy suchą inoformację o 500 rdzennych mieszkańcach, których Kolumb zniewolił i zabrał do Europy zamiast złota, które oczekiwał znaleźć. Dalej dowiadujmy się, że w ciągu dwóch lat Kolumb i jego żołnierze zabili 250000 mieszkańców Haiti. Zinn przywołuje świadectwo Bartolomeo de las Casas, który przybył do Ameryki w roku 1508. Twierdzi on, że od 1494 do 1508 kolonizacja Ameryki przez Europejczyków doprowadziła do śmierci ponad 3 milionów tubylców.
 +
Zinn odwraca perspektywę, z której pisana była dotychczasowa historia Ameryki. Zamiast tradycyjnie przyjmowanej perspektywy zwycięzców proponuje spojrzeć na dzieje z punktu widzenia przegranych i zmarginalizowanych: rdzennych Amerykanów. Analogiczny ruch dokonuje się we współczesnej polskiej literaturze, sztuce i naukach humanistycznych. 
 +
Zgodnie ze stwierdzeniem, które odnajdujemy w „Politei” Platona, zmianą polityczną poprzedza zawsze zmiana tonacji muzycznej i rytmu. Również w Polsce jako pierwsi muzycy rozpoczęli rewolucję. Zespół R.U.T.A. sięgnął po piosenki ludowe z Polski, Ukrainy i Białorusi, które zaaranżował w poetyce funk, punk i hardcore. Utwory zostały zebrane w album zatytułowany „Gore – pieśni buntu i niedoli XVI-XX wiek” wydany w roku 2011. Teksty ludowych przyśpiewek opowiadają o przemocy panów wobec chłopów i chłopek, o pańszczyźnie, o społecznej niesprawiedliwości, o konieczności walki o sprawiedliwość, o pomście za przemoc i gwały, o wyrównaniu rachunku krzywd.
 +
Doloż moja, doleńko
 +
Sługi pana złego, przeklętego
 +
Praca w dzień i w nocy praca
 +
Zyska dla pana, księdzu taca
 +
Tylko dla tych co u dwora
 +
Hej tam, zebrać braci pora
 +
Osądzimy i spalimy
 +
Pańskie dobra spopielimy („Batracka dola”)
 +
Aby zrozumieć i docenić subwersywną moc tego artystycznego gest, należy wziąć pod uwagę obraz wsi i jej mieszkańców w świadomości społecznej mieszkańców Polski.
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
# Perry Anderson, Passages From Antiquity to Feudalism (1974);
+
===Bibliografia podmiotowa===
−
# Perry Anderson, Lineages of the Absolutist State (1974);
+
====Literatura staropolska====
−
# Kacper Pobłocki, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania
+
* Gall Anonim, Kronika polska;  
−
# Kacper Pobłocki, Chamstwo. Ludowa historia Polski
+
* Wincenty tzw. Kadłubek, Kronika Polski;
−
# Michał Rauszer, Bękarty pańszczyzny Historia buntów chłopskich
+
* Mikołaj Rej, Rozmowa między trzema osobami: panem, wójtem i plebanem;
−
# James C. Scott, Against The Grain: A Deep History of the Earliest States, 2017
+
* Satyra na leniwych chłopów;
−
# Jan Sowa, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2011,
+
* Piotr Ściegienny, Ewangelia i rewolucja;
−
# Roch Sulima, Literatura a dialog kultur
+
* Piotr Ściegienny, Złota książeczka;
−
# Howard Zinn, A People's History of the United States, 1980
+
====Wiek XIX====
 +
* Kazimierz Deczyński: Pamiętnik chłopa-nauczyciela. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1949.
 +
* Ignacy Kraszewski, Ulana;
 +
* Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz;
 +
* Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem;
 +
====Wiek XX====
 +
* Maria Dąbrowska, Ludzie stamtąd;
 +
* Dołęga-Mostowicz, Kariera Nikodema Dyzmy (por. Jego ekscelencja subiekt, 1933)
 +
* Bruno Jasieński, Słowo o Jakubie Szeli;  
 +
* Juliusz Kaden-Bandrowski, Mateusz Bigda;
 +
* Kazimierz Deczyński, Pamiętnik chłopa-nauczyciela;
 +
* Stanisław Grzesiuk, Boso, ale w ostrogach;
 +
* Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu;
 +
* Stanisław Grzesiuk, Na marginesie życia;
 +
* Helena Krahelska, Strajk polski;
 +
* Leon Kruczkowski, Kordian i cham;
 +
* Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu;
 +
* Wiesław Myśliwski, Widnokrąg;
 +
* Edward Redliński, Konopielka;
 +
* Władysław Reymont, Chłopi;
 +
* Władysław Reymont, Ziemia obiecana;
 +
* Kazimierz Tetmajer, Notatka o polskim chłopie;
 +
* Wanda Wasilewska, Ojczyzna;
 +
* Gabriela Zapolska, O czym się nie mówi;
 +
* Gabriela Zapolska, O czym się nawet myśleć nie chce
 +
====Wiek XXI====
 +
* Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli;
 +
* Marian Pilot, Pióropusz;
 +
* Radek Rak, Baśń o wężowym sercu;
 +
* Monik Strzępka, Paweł Demirski, Słowo o Jakubie S.
 +
 
 +
===Bibliografia przedmiotowa===
 +
====Bibliografia polskojęzyczna====
 +
=====Książki=====
 +
* Aleksandrowicz-Ulrich 1977;
 +
* Bartmiński,
 +
* Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula, Cham i pan. A nam, prostym, zewsząd nędza?
 +
* Witold Doroszewski
 +
* Hernas,
 +
* Kamil Janicki, Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa 2021
 +
* Joanna Kuciel-Frydryszak, Chłopki. Opowieść o naszych babkach 
 +
* Adam Leszczyński, Ludowa historia Polski, W.A.B, Warszawa 2020.
 +
* Kacper Pobłocki, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania 2017
 +
* Kacper Pobłocki, Chamstwo. Ludowa historia Polski 2020
 +
* Michał Rauszer, Bękarty pańszczyzny Historia buntów chłopskich 2020
 +
* Michał Rauszer, Siła podporządkowanych
 +
* Łukasz Ronduda, Strategie subwersywne w sztukach medialnych
 +
* Rudiak 2015;
 +
* Paweł Wiktor Ryś, „Zwrot plebejski” we współczesnej polskiej humanistyce i debacie publicznej, [w:] Historia. Interpretacja. Reprezentacja, t. III, red. L. Mokrzecki, M. Brodnicki, J. Taraszkiewicz, Gdańsk 2015.
 +
* Jan Sowa, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2011,
 +
* Roch Sulima, Literatura a dialog kultur, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1982.
 +
* Kazimierz Wyka, Książki o wsi, w: jego, Pogranicze powieści
 +
* Andrzej Zawada, Gra w ludowe: nurt chłopski w prozie współczesnej a kultura 1983
 +
 
 +
=====Artykuły=====
 +
* Kazimierz Wyka, Próba nowego odczytania Chłopów, "Pam. Lit."  1968 z. 2.
 +
 
 +
====Bibliografia obcojęzyczna====
 +
* Perry Anderson, Passages From Antiquity to Feudalism (1974)
 +
* Perry Anderson, Lineages of the Absolutist State (1974)
 +
* Daina Ramey Berry, Kali Nicole Gross, A Black Women's History of the United States, 2021 (Revisioning History Series from Beacon Press) 
 +
* Robin Blackburn, The Making of New World Slavery, London 2010
 +
* Davis David Brion, The Problem of Slavery in Western Culture, Oxford
 +
* Davis David Brion, The Problem of Slavery in the Age of Revolution 1770–1823, Ithaca 1975
 +
* Nicholas Coles, Paul Lauter, eds. (2017) A History of American Working-Class Literature, Cambridge University Press, Cambridge, UK
 +
* Geoffrey Ernest Maurice de Ste. Croix, The Class Struggle in the Ancient Greek World. From the Archaic Age to the Arab Conquests, London 1981
 +
* Roxanne Dunbar-Ortiz, Indigenous People's History of the United States, 2015 (Revisioning History Series from Beacon Press) 
 +
* Sean A. Eddie, Freedom’s Price. Serfdom, Subjection, and Reform in Prussia, 1648–1848, Oxford 2013
 +
* Fox 1994
 +
* Eugene Dominic Genovese, Roll, Jordan, Roll. The World the Slaves Made, New York 1976
 +
* Carlo Ginzburg, Ser i robaki. Wizja świata pewnego młynarza z XVI w., przeł. Radosław Kłos, posłowiem opatrzył Lech Szczucki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989.
 +
* David Graeber, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, przeł. Bartosz Kuźniarz, Warszawa 2018
 +
* Greg Grandin, Imperium konieczności. Niewolnictwo, wolność i oszustwo w Nowym Świecie, przeł. Paweł Lipszyc, Warszawa 2015
 +
* Eric Hazan, A People’s History of the French Revolution, London 2001
 +
* Jones 2003, 2009
 +
* Walter Johnson, River of Dark Dreams. Slavery and Empire in the Cotton Kingdom, Cambridge 2013
 +
* J. Lennon,  M. Nilsson (eds.). 2017. Working-Class Literature(s): Historical and International Perspectives. Stockholm: Stockholm University Press. DOI: https://doi.org/10.16993/bam.
 +
* Peter Linebaugh, Marcus Rediker, The Many-Headed Hydra. Sailors, Slaves, Commoners, and the Hidden History of the Revolutionary Atlantic, London 2000
 +
* Kyle T. Mays, An Afro-Indigenous History of the United States, 2015 (Revisioning History Series from Beacon Press) 
 +
* Joseph Calder Miller, The Problem of Slavery as History. A Global Approach, New Haven 2012
 +
* Paul Ortiz, An African American and Latinx History of the United States, 2018 (Revisioning History Series from Beacon Press) 
 +
* Orlando Patterson, Slavery and Social Death. A Comparative Study, Cambridge, MA, 1982
 +
* Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii
 +
* Richard Price (ed.), Maroon Societies. Rebel Slave Communities in the Americas, Baltimore 1996
 +
* James C. Scott, Jak udomowiono człowieka. U początków historii pierwszych państw, przeł. Fabian Tryl, Warszawa 2020
 +
* James C. Scott, Against The Grain: A Deep History of the Earliest States, 2017
 +
* Eric Robert Wolf, Europa i ludy bez historii, przeł. Wojciech Usakiewicz, Kraków 2009
 +
* Howard Zinn, A People's History of the United States, HarperCollins, New York 2009.
 +
 
 +
==Filmy==
 +
*  Pierwszy start, 1950

Aktualna wersja na dzień 13:30, 7 maj 2024

  • zwrot ludowy

Pan Tadeusz

  • Zosia występuje na weselu w chłopskiej sukience
  • Tadeusz znosi poddaństwo i pańszczyznę: 
Jestem człowiek, sam własnych kaprysów się boję:
Bezpieczniej zrobię, kiedy władzy się wyrzekę,
I oddam los włościanów pod prawa opiekę. 
Sami wolni, uczyńmy i włościan wolnemi,
Oddajmy im w dziedzictwo posiadanie ziemi,
Na której się zrodzili, którą krwawą pracą
Zdobyli, z której wszystkich żywią i bogacą.
Lecz muszę ciebie ostrzec, że tych ziem nadanie
Zmniejszy nasz dochód, w miernym musimy żyć stanie.
Ja przywykłem do życia oszczędnego z młodu;
Lecz ty Zofio, jesteś z wysokiego rodu,
W stolicy przepędziłaś twoje młode lata,
Czyż zgodzisz się żyć na wsi, z daleka od świata,
Jak ziemianka?»
A na to Zosia rzekła skromnie:
«Jestem kobietą, rządy nie należą do mnie,
Wszakże pan będziesz mężem; ja do rady młoda,
Co pan urządzisz, na to całym sercem zgoda!
Jeśli, włość uwalniając, zostaniesz uboższy,
To Tadeuszu będziesz sercu memu droższy.

Współczesność

  • RUTA, Pieśni buntu i niewoli
  • R.U.T.A. - Pieśń buntu (film) https://youtu.be/8SvNOsYTgKA
  • sarmatyzm masowy w PRL, P. Czapliński, Polska do wymiany 2009

Pańszczyzna i kapitalizm

  • Praca najemna sprzyja rozwojowi kapitalizmu lepiej niż pańszczyźniana praca niewolnicza: "Jeśli jedynym sposobem wyrwania się jednostki z kajdan pańszczyzny czy niewolnictwa jest – poza zbiegostwem – całkowita destrukcja społecznych urządzeń je wspierających, podporządkowani i podporządkowane mają silną motywację do działania kolektywnego. Jeśli jednak pionowa mobilność zostanie otwarta dla indywidualnych awansów, solidarność stanie się mniej atrakcyjna. Jest tak tym bardziej – i tu druga kwestia – jeśli uda się w zbiorowej wyobraźni połączyć jednostkowy los z indywidualnymi wyborami. To absolutnie niemożliwe przy dominacji pracy niewolnej. Żaden niewolnik czy pańszczyźniana chłopka nie uwierzą, że ich sytuacja jest konsekwencją ich własnych wyborów. Jest dla nich zupełnie jasne, że wynika ona najczęściej z ich przynależności do określonej grupy od urodzenia albo też z jakiegoś wydarzenia o charakterze kolektywnym – np. z przegranej wojny lub bycia ofiarą sankcjonowanego przez społeczeństwo niewolnictwa." (Jan Sowa, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania - dziewiętnaście long reads o "Tysiącu lat niewolnictwa", "Praktyka Teoretyczna" 4(26)/2017, s. 369)

Narrator niewiarygodny

  • Narrator niewiarygodny.

W kierunku ludowej historii literatury

  1. . Wstęp metodologiczny: lektura naiwna i lektura krytyczna
  2. . Ziemia i chłopi. Zola i Reymont
  3. . Dwa narody: Deczyński i Kruczkowski
  4. . Czarne mózgi, białe mózgi. Postkolonialna lektura Sienkiewicza +
  5. . Leśmianowska patriarchalistyczna orientalizacja Arabii baśniowej +
  6. . Literatura gulagowa i narodziny antykomunizmu: z perspektywy inteligencji
  7. . Kłopotliwe arcydzieła Grzesiuka. Wojna i holokaust w oczach proletariatu
  8. . Spojrzenie antropologiczne: Redliński
  9. . Krytyka chłopskiego rozumu

Tekst

Zwrot ludowy w najnowszej polskiej literaturze i humanistyce Howard Zinn R.U.T.A W imię Jakuba S. Rak Daniel Rycharski Leszczyński Rauszer Pobłocki narrator niewiarygodny

1. studia postkolonialne 2. historia ludowa (popular history) 3. rewizja kanonu 4. perspektywa ludowa w muzyce, plastyce i literaturze

Żyjemy w ciekawych czasach. Nie jest jasne, czy samo poczucie zachodzenia przełomu dowodzi faktycznego jego zachodzenia, ale nie ma wątpliwości, że jesteśmy świadkami destrukcji, dekonstrucji i rekonstrukcji wielu sfer życia prywatnego i społecznego. Zmieniają się sposoby komunikacji, pracy, wypoczynku i rozrywki. Rekonfiguracja nie ominęła bynajmniej pola literackiego i artystycznego, jak również nauk humanistycznych. Platoński logos podkopywany przez kolejnych krytyków metafizyki w naszych czasach rozpadł się w pył. Jak obwieścił Jacques Derrida, centrum przestało być centrum i dzięki temu słyszalny zaczął być głos marginesu, w którym bell hooks dostrzegła miejsce radykalnego otwarcia (site of radical possibility). Za jedngo z pionierów historii opowiadanej z perspektywy ludowej uznać należy Howarda Zinna i jego „Ludową historię Stanów Zjednoczonych”. Rozpoczyna się ona od „odkrycia” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.njmhn W dalszym ciągu zamiast zachwytów na śmiałością i odwagą marynarza znajdujemy suchą inoformację o 500 rdzennych mieszkańcach, których Kolumb zniewolił i zabrał do Europy zamiast złota, które oczekiwał znaleźć. Dalej dowiadujmy się, że w ciągu dwóch lat Kolumb i jego żołnierze zabili 250000 mieszkańców Haiti. Zinn przywołuje świadectwo Bartolomeo de las Casas, który przybył do Ameryki w roku 1508. Twierdzi on, że od 1494 do 1508 kolonizacja Ameryki przez Europejczyków doprowadziła do śmierci ponad 3 milionów tubylców. Zinn odwraca perspektywę, z której pisana była dotychczasowa historia Ameryki. Zamiast tradycyjnie przyjmowanej perspektywy zwycięzców proponuje spojrzeć na dzieje z punktu widzenia przegranych i zmarginalizowanych: rdzennych Amerykanów. Analogiczny ruch dokonuje się we współczesnej polskiej literaturze, sztuce i naukach humanistycznych. Zgodnie ze stwierdzeniem, które odnajdujemy w „Politei” Platona, zmianą polityczną poprzedza zawsze zmiana tonacji muzycznej i rytmu. Również w Polsce jako pierwsi muzycy rozpoczęli rewolucję. Zespół R.U.T.A. sięgnął po piosenki ludowe z Polski, Ukrainy i Białorusi, które zaaranżował w poetyce funk, punk i hardcore. Utwory zostały zebrane w album zatytułowany „Gore – pieśni buntu i niedoli XVI-XX wiek” wydany w roku 2011. Teksty ludowych przyśpiewek opowiadają o przemocy panów wobec chłopów i chłopek, o pańszczyźnie, o społecznej niesprawiedliwości, o konieczności walki o sprawiedliwość, o pomście za przemoc i gwały, o wyrównaniu rachunku krzywd. Doloż moja, doleńko Sługi pana złego, przeklętego Praca w dzień i w nocy praca Zyska dla pana, księdzu taca Tylko dla tych co u dwora Hej tam, zebrać braci pora Osądzimy i spalimy Pańskie dobra spopielimy („Batracka dola”) Aby zrozumieć i docenić subwersywną moc tego artystycznego gest, należy wziąć pod uwagę obraz wsi i jej mieszkańców w świadomości społecznej mieszkańców Polski.

Bibliografia

Bibliografia podmiotowa

Literatura staropolska

  • Gall Anonim, Kronika polska;
  • Wincenty tzw. Kadłubek, Kronika Polski;
  • Mikołaj Rej, Rozmowa między trzema osobami: panem, wójtem i plebanem;
  • Satyra na leniwych chłopów;
  • Piotr Ściegienny, Ewangelia i rewolucja;
  • Piotr Ściegienny, Złota książeczka;

Wiek XIX

  • Kazimierz Deczyński: Pamiętnik chłopa-nauczyciela. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1949.
  • Ignacy Kraszewski, Ulana;
  • Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz;
  • Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem;

Wiek XX

  • Maria Dąbrowska, Ludzie stamtąd;
  • Dołęga-Mostowicz, Kariera Nikodema Dyzmy (por. Jego ekscelencja subiekt, 1933)
  • Bruno Jasieński, Słowo o Jakubie Szeli;
  • Juliusz Kaden-Bandrowski, Mateusz Bigda;
  • Kazimierz Deczyński, Pamiętnik chłopa-nauczyciela;
  • Stanisław Grzesiuk, Boso, ale w ostrogach;
  • Stanisław Grzesiuk, Pięć lat kacetu;
  • Stanisław Grzesiuk, Na marginesie życia;
  • Helena Krahelska, Strajk polski;
  • Leon Kruczkowski, Kordian i cham;
  • Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu;
  • Wiesław Myśliwski, Widnokrąg;
  • Edward Redliński, Konopielka;
  • Władysław Reymont, Chłopi;
  • Władysław Reymont, Ziemia obiecana;
  • Kazimierz Tetmajer, Notatka o polskim chłopie;
  • Wanda Wasilewska, Ojczyzna;
  • Gabriela Zapolska, O czym się nie mówi;
  • Gabriela Zapolska, O czym się nawet myśleć nie chce

Wiek XXI

  • Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli;
  • Marian Pilot, Pióropusz;
  • Radek Rak, Baśń o wężowym sercu;
  • Monik Strzępka, Paweł Demirski, Słowo o Jakubie S.

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografia polskojęzyczna

Książki
  • Aleksandrowicz-Ulrich 1977;
  • Bartmiński,
  • Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula, Cham i pan. A nam, prostym, zewsząd nędza?
  • Witold Doroszewski
  • Hernas,
  • Kamil Janicki, Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa 2021
  • Joanna Kuciel-Frydryszak, Chłopki. Opowieść o naszych babkach
  • Adam Leszczyński, Ludowa historia Polski, W.A.B, Warszawa 2020.
  • Kacper Pobłocki, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania 2017
  • Kacper Pobłocki, Chamstwo. Ludowa historia Polski 2020
  • Michał Rauszer, Bękarty pańszczyzny Historia buntów chłopskich 2020
  • Michał Rauszer, Siła podporządkowanych
  • Łukasz Ronduda, Strategie subwersywne w sztukach medialnych
  • Rudiak 2015;
  • Paweł Wiktor Ryś, „Zwrot plebejski” we współczesnej polskiej humanistyce i debacie publicznej, [w:] Historia. Interpretacja. Reprezentacja, t. III, red. L. Mokrzecki, M. Brodnicki, J. Taraszkiewicz, Gdańsk 2015.
  • Jan Sowa, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2011,
  • Roch Sulima, Literatura a dialog kultur, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1982.
  • Kazimierz Wyka, Książki o wsi, w: jego, Pogranicze powieści
  • Andrzej Zawada, Gra w ludowe: nurt chłopski w prozie współczesnej a kultura 1983
Artykuły
  • Kazimierz Wyka, Próba nowego odczytania Chłopów, "Pam. Lit." 1968 z. 2.

Bibliografia obcojęzyczna

  • Perry Anderson, Passages From Antiquity to Feudalism (1974)
  • Perry Anderson, Lineages of the Absolutist State (1974)
  • Daina Ramey Berry, Kali Nicole Gross, A Black Women's History of the United States, 2021 (Revisioning History Series from Beacon Press)
  • Robin Blackburn, The Making of New World Slavery, London 2010
  • Davis David Brion, The Problem of Slavery in Western Culture, Oxford
  • Davis David Brion, The Problem of Slavery in the Age of Revolution 1770–1823, Ithaca 1975
  • Nicholas Coles, Paul Lauter, eds. (2017) A History of American Working-Class Literature, Cambridge University Press, Cambridge, UK
  • Geoffrey Ernest Maurice de Ste. Croix, The Class Struggle in the Ancient Greek World. From the Archaic Age to the Arab Conquests, London 1981
  • Roxanne Dunbar-Ortiz, Indigenous People's History of the United States, 2015 (Revisioning History Series from Beacon Press)
  • Sean A. Eddie, Freedom’s Price. Serfdom, Subjection, and Reform in Prussia, 1648–1848, Oxford 2013
  • Fox 1994
  • Eugene Dominic Genovese, Roll, Jordan, Roll. The World the Slaves Made, New York 1976
  • Carlo Ginzburg, Ser i robaki. Wizja świata pewnego młynarza z XVI w., przeł. Radosław Kłos, posłowiem opatrzył Lech Szczucki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989.
  • David Graeber, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, przeł. Bartosz Kuźniarz, Warszawa 2018
  • Greg Grandin, Imperium konieczności. Niewolnictwo, wolność i oszustwo w Nowym Świecie, przeł. Paweł Lipszyc, Warszawa 2015
  • Eric Hazan, A People’s History of the French Revolution, London 2001
  • Jones 2003, 2009
  • Walter Johnson, River of Dark Dreams. Slavery and Empire in the Cotton Kingdom, Cambridge 2013
  • J. Lennon, M. Nilsson (eds.). 2017. Working-Class Literature(s): Historical and International Perspectives. Stockholm: Stockholm University Press. DOI: https://doi.org/10.16993/bam.
  • Peter Linebaugh, Marcus Rediker, The Many-Headed Hydra. Sailors, Slaves, Commoners, and the Hidden History of the Revolutionary Atlantic, London 2000
  • Kyle T. Mays, An Afro-Indigenous History of the United States, 2015 (Revisioning History Series from Beacon Press)
  • Joseph Calder Miller, The Problem of Slavery as History. A Global Approach, New Haven 2012
  • Paul Ortiz, An African American and Latinx History of the United States, 2018 (Revisioning History Series from Beacon Press)
  • Orlando Patterson, Slavery and Social Death. A Comparative Study, Cambridge, MA, 1982
  • Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii
  • Richard Price (ed.), Maroon Societies. Rebel Slave Communities in the Americas, Baltimore 1996
  • James C. Scott, Jak udomowiono człowieka. U początków historii pierwszych państw, przeł. Fabian Tryl, Warszawa 2020
  • James C. Scott, Against The Grain: A Deep History of the Earliest States, 2017
  • Eric Robert Wolf, Europa i ludy bez historii, przeł. Wojciech Usakiewicz, Kraków 2009
  • Howard Zinn, A People's History of the United States, HarperCollins, New York 2009.

Filmy

  • Pierwszy start, 1950
Źródło: „http://emet.hekko24.pl/lp/index.php?title=Historia_ludowa&oldid=8021”