Edmund Husserl: Różnice pomiędzy wersjami
Z Literatura przedmiotu
(→Badania logiczne, tom 1) |
(→Cz. II. Fenomenologiczne rozważanie podstawowe) |
||
| Linia 75: | Linia 75: | ||
* kultury nie da się sprowadzić do praw przyrody<ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | * kultury nie da się sprowadzić do praw przyrody<ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | ||
* fenomenologia jest: "czysto opisową dyscypliną badającą pole transcendentalnie czystej świadomości w czystej intuicji"<ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 192</ref> | * fenomenologia jest: "czysto opisową dyscypliną badającą pole transcendentalnie czystej świadomości w czystej intuicji"<ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 192</ref> | ||
| − | * <ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | + | * totalistyczne aspiracje fenomenologii: "Właściwością wyróżniającą fenomenologię jest to, że zasięgiem swej eidetycznej ogólności obejmuje wszystkie poznania i nauki, w tym wszystkim mianowicie, co w nich jest bezpośrednio naocznie zrozumiałe albo co przynajmniej musiałoby takie być, gdyby one były rzetelnymi poznaniami"<ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 200</ref> |
* <ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | * <ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | ||
* <ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | * <ref>E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. </ref> | ||
Wersja z 18:29, 31 paź 2022
Spis treści
Badania logiczne, tom 1
- wiedza: "Wiedza w najściślejszym sensie tego słowa jest oczywistością tego, że pewien stan rzeczy (zachodzi albo nie zachodzi), że np. S jest albo nie jest P"[1]
- metody algorytmiczne: "abrewiacje i surogaty uzasadnień (...)"[2]
- metody algorytmiczne, "których swoistą funkcją jest to, że przez sztuczne dyrektywy mechanicznych operacji na zmysłowych znakach pozawalają zaoszczędzić możliwie dużą cześć właściwej umysłowej pracy dedukcyjnej. Choć metody te przynoszą cudowne efekty, sens i sprawność zyskują tylko z istoty myślenia uzasadniającego. Tutaj należą także metody w dosłownym sensie mechaniczne - wystarczy pomyśleć o aparatach do mechanicznego całkowania, maszynach rachunkowych itp. (...)"[3]
- reprezentanci psychologizmu (J. S. Mill i Th. Lipps): logika jest gałęzią psychologii[4]
- antypsychologizm (Herbart): logika jest normatywna, tak jak etyka[5]
- antypsychologizm: "Nie fizyka, lecz etyka myślenia jest jego [logika] celem"[6]
- antypsychologizm: prawd logiki "nie sposób zaszeregować ani do psychologii, ani do żadnej innej nauki"[7]
- logika to "odrębne królestwo prawdy"[8]
- samozwrotny argument z probabilizmu: wszelka wiedza jest tylko prawdopodobna[9]
- J. S. Mill: zasada sprzeczności to indukcyjne uogólnienie doświadczenia, zdania sprzeczne wykluczają się tak jak cisza i dźwięki, światło i ciemność[10]
- Husserl: cisza i dźwięk się wykluczają to tautologia, bo ich wykluczanie się należy do ich definicji; nie jest tak w przypadku zdań kontradyktorycznych[11]
- warunki noetyczne: "aprioryczne warunki, od których uzależniona jest możliwość bezpośredniego i pośredniego poznania, a tym samym możliwość racjonalnego uprawomocnienia każdej teorii"[12]
- odrzucenie relatywizmu: "Jeżeli wszelka prawda (w sensie antropologizmu) ma swe wyłączne źródło w ogólnoludzkiej konstytucji, to słuszne jest, że gdyby nie było takiej konstytucji, nie byłoby też żadnej prawdy. Teza tego hipotetycznego twierdzenia jest niedorzeczna; twierdzenie "nie ma żadnej prawdy" jest bowiem co do swego sensu równoważne twierdzeniu "istnieje prawda, że nie istnieje prawda""[13]
- ideacja: akt wglądu w ideę[14]
- argument za istnieniem obiektywnej prawdy: "Gdyby prawda w sposób istotny odnosiła się do myślących ją inteligencji, do ich funkcji umysłowych i form ruchu, wówczas powstawałaby i przemijała wraz z nimi, nawet jeśli nie wraz z jednostkami, to z gatunkami. Oznaczałoby to koniec obiektywności tak prawdy, jak i bytu, nawet bytu subiektywnego, resp. bytu podmiotów"[15]
- "Oto istnieją może istoty swoistego rodzaju, by się tak wyrazić, logiczni nadludzie, których nasze zasady nie obowiązują; [obowiązują je] może zupełnie inne zasady, takie, że każda prawda dal nas staje się dla nich fałszem."[16]
- postulat Husserla: "Problem nie polega na tym, jak powstaje doświadczenie, naiwne czy naukowe, lecz jaką musi mieć ono treść, by być doświadczeniem obiektywnie ważnym; jakie idealne elementy i prawa fundują taką obiektywną ważność poznania realnego (a ogólniej: poznania w ogóle) , i jak właściwie należy tę funkcję rozumieć. Innymi słowy: nie interesuje nas powstawanie i przemiany przedstawienia świata, lecz obiektywne prawo, na mocy którego naukowe przedstawienie świata przeciwstawia się każdemu innemu i głosi obiektywność swego świata"[17]
- logiki nie da się sprowadzić do ekonomii myślenia: "Przed wszelką ekonomią myślenia musimy już znać ideał, musimy wiedzieć, do czego nauka idealiter zmierza, czym są i co osiągają związki określone przez prawa, prawa podstawowe i prawa wywiedzione itp., zanim będziemy mogli rozważyć i ocenić funkcję ekonomizowania myślenia, jaką pełni ich poznanie"[18]
Idea fenomenologii
- redukcja fenomenologiczna: "wszystko, co transcendentne (co nie jest mi dane immanentnie), należy opatrzyć wskaźnikiem zerowości, tzn. jego istnienia, jego obowiązywania nie można uznawać jako takiego, lecz co najwyżej jako fenomen obowiązywania"[19]
- krytyka Hume'a: "Czy psychologia Hume'owska, tak jak i każda inna psychologia, nie transcenduje sfery immanencji? Czy pod nazwami "przyzwyczajenie", "natura ludzka", "organ zmysłowy", "bodziec" itp. nie posługuje się bytami transcendentnymi *i to transcendentnymi wedle swego własnego orzeczenia), podczas gdy celem jej jest zdegradowanie jako fikcji wszystkiego, co transcenduje aktualne "impresje" i "idee"?"[20]
- prawo epoche: "Fenomen w tym sensie [w sensie nauki przyrodniczej] podpada pod prawo, do którego musimy stosować się w teorii poznania, pod prawo epoche w odniesieniu do wszelkich transcendensów. Ja jako osoba, jako rzecz w świecie, oraz przeżycie jako przeżycie tej osoby, włączone w obiektywny czas, choćby w sposób całkiem nieokreślony - to wszystko są transcendensy i jako takie są one dla teorii poznania niczym. Dopiero dzięki redukcji, którą również możemy nazwać redukcją fenomenologiczną, uzyskuję absolutną prezentację, która nie oferuje już niczego transcendentnego."[21]
- zawieszenie uznania nieimmanencji: "Każdemu przeżyciu psychicznemu odpowiada zatem na drodze redukcji fenomenologicznej czysty fenomen, ukazujący jego immanentną istotę (wziętą jednostkowo) jako daną absolutną. Wszelkie uznanie "rzeczywistości nieimmanentnej", efektywnie niezawartej w fenomenie, jakkolwiek domniemanej w nim, a zarazem nie danej w drugim sensie, zostaje wyłączone, tzn. zawieszone."[22]
- fenomenologia, nauka o czystych fenomenach: "Zapewniliśmy sobie pole czystych fenomenów poznawczych, możemy teraz studiować je i budować naukę o czystych fenomenach, fenomenologię. Czyż nie jest oczywiste, że na jej podstawie będzie można rozwiązać nurtujące nas problemy? Jasne jest przecież, że tylko wtedy mogę doprowadzić od jasności istotę poznania, gdy je osobiście zobaczę i gdy w oglądaniu tym ono samo będzie mi dane takie, jakie jest ."[23]
- samoprezentacja przedmiotów ogólnych: "nie tylko przypadki jednostkowe, ale również ogólne, ogólne przedmioty i ogólne stany rzeczy można doprowadzić do absolutnej samoprezentacji."[24]
- intencjonalność, również fikcjonalna: "Do istoty przeżyć poznawczych należy, że posiadają one pewną intentio, że coś domniemują, że w taki czy inny sposób odnoszą się do czegoś o charakterze przedmiotu. Odnoszenie się do przedmiotu przysługuje im nawet wówczas, gdy sam przedmiot im nie przysługuje."[25]
- procedura fenomenologiczna: "Procedura fenomenologiczna polega na rozjaśnianiu w oglądzie, określaniu sensu i rozróżnianiu sensu. Fenomenologia porównuje, rozróżnia, łączy, wyznacza odniesienia, dzieli na części albo wyodrębnia elementy. Wszystko jednakże w czystym oglądzie. Nie teoretyzuje i nie matematyzuje, mianowicie nie przeprowadza żadnych wyjaśnieni w sensie teorii dedukcyjnej. Rozjaśniając podstawowe pojęcia i podstawowe zasady, które jako zasady naczelne decydują o możliwości nauki obiektywizującej (ale ostatecznie przedmiotem refleksyjnego rozjaśnienia czyniąc także swe własne pojęcia podstawowe i naczelne zasady), doprowadza do tego punktu, w którym zaczyna się nauka obiektywizująca."[26]
- redukcja fenomenologiczna: "redukcja fenomenologiczna nie oznacza zacieśnienia badań do sfery immanencji efektywnej, do sfery tego, co efektywnie zawiera się w absolutnym "to" cogitatio, w ogóle nie oznacza ona zacieśnienia do sfery cogitatio, lecz ograniczenie do sfery czystych danych samoprezentacji, do sfery tego, o czym nie tylko się mówi i mniema, także nie do sfery tego, co spostrzeżone, lecz tego, co dane jest dokładnie w tym sensie, w jakim jest domniemane, i to dane samoobecnie w najściślejszym sensie, w ten sposób, że nic z tego, co domniemane, nie jest nie dane. Jednym słowem, ograniczenie do sfery czystej oczywistości, słowo to jednakże musi być rozumiane we sensie ścisłym, wykluczając już "oczywistość pośrednią", a przede wszystkim oczywistość w sensie luźnym."[27]
- absolutna prezentacja: "Absolutna prezentacja jest czymś ostatecznym."[28]
- mistycyzm metody fenomenologii : "Zatem możliwie mało rozumowania, ale możliwie czysta intuicja (intuitio sine comprehensione); faktycznie nawiązujemy do sposobu wyrażania się mistyków, gdy ci opisują ogląd intelektualny niebędący wiedzą rozumową. Cała zaś sztuka polega na tym, by dopuścić do głosu tylko oglądające oko i wyłączyć przy tym wszelkie splecione z oglądaniem domniemanie transcendujące, rzekome posiadanie czegoś jako współdanego, wyłączyć to, co współpomyślane i ewentualnie to, co dodatkowo winterpretowane przez dołączającą się refleksję."[29]
- barwa wyobrażona a barwa widziana[30]
- esencja i egzystencja[31]
- intencjonalna inegzystencja[32]
- przedmiot konstytuuje się w poznaniu: "Tylko w poznaniu można badać istotę przedmiotu w ogóle w jego podstawowych upostaciowaniach, wszak tylko w nim jest ona dana i tylko w nim można zobaczyć ją w sposób oczywisty. To oczywiste oglądanie samo jest przecież poznaniem w najściślejszym sensie, a przedmiot nie jest rzeczą, która w poznaniu tkwiłaby niczym w jakimś worku, jak gdyby poznanie wszędzie miało być taką samą pustą formą, jednym i tym samym pustym workiem, do którego raz rzuca się to, raz tamto. Przeciwnie, w prezentacji widzimy, że przedmiot konstytuuje się w poznaniu, że należy rozróżnić tyle podstawowych postaci przedmiotowości, ile jest podstawowych postaci prezentujących aktów poznawczych oraz grup i powiązanych struktur poznawczych."[33]
Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii
Wprowadzenie
- Fenomenologia jest nauką o fenomenach, ale w innym sensie niż pozostałe nauki[34]
- fenomenologia wymaga nowej postaci nastawienia, "w przeciwstawieniu do naturalnych nastawień doświadczeniowych"[35]
- psychologia to nauka o faktach i o przedmiotach realnych, czysta, transcendentalna fenomenologia to nauka o istotach, a nie o faktach (nauka "eidetyczna"). Czyni to przy pomocy redukcji ejdetycznej[36]
- Redukcja ejdetyczna pozwala przejść od empirii do istoty[37]
- Redukcje transcendentalne pozbawiają fenomeny realności, redukują je transcendentalnie[38]
Ks. I. Ogólne wprowadzenie do czystej fenomenologii
Cz. I. Istota oraz poznanie istoty
- Ideacja - widzenie istotnościowe, doświadczenie źródłowo prezentujące istotę, w odróżnieniu od jej ukonkretnienia[39]
- Istota jest nowego rodzaju przedmiotem. W indywidualnej naoczności dany jest indywidualny przedmiotu, w naoczności istotowej dana jest istota[40]
- Fakt i istota mają się do siebie jak egzystencja i esencja[41]
- przykład twierdzenia czysto ejdetycznego: "wszystkie rzeczy materialne są rozciągłe"[42]
- podział nauk
- nauki związane z istotą: czysta logika, czysta matematyka, czysta teoria czasu, teoria przestrzeni, kinematyka (doświadczenie nie służy do uzasadniania)
- nauki o faktach (doświadczalne): nauki przyrodnicze[43]
- widzenie, metafora optyczna: bezpośrednie widzenie, nie tylko zmysłowe, ale w ogóle jako świadomość, jest ostatecznym źródłem uprawomocnienia [44]
- kryterium pewności jest widzenie, a rzekome poczucie oczywistości[45]
- jesteśmy prawdziwymi pozytywistami: "Jeżeli "pozytywizm" znaczy tyle, co absolutnie pozbawione przesądów oparcie wszystkich nauk na tym, co "pozytywne", tj. na tym, co da się źródłowo uchwycić, to prawdziwymi pozytywistami jesteśmy my"[46]
- rozwój nauk przyrodniczych możliwy przez odrzucenie sceptycyzmu: "Przyrodoznawstwo osiągnęło swą wielkość przez to, że po prostu śmiało odsunęło na bok nadmiernie wybujały sceptycyzm starożytny i zrezygnowało z jego przezwyciężenia"[47]
Cz. II. Fenomenologiczne rozważanie podstawowe
- teza naturalnego nastawienia: rzeczywistość zastają jako istniejącą i stale obecną, sam do niej należę[48]
- zmiana naturalnego nastawienia: wyłączenie, wzięcie w nawias[49]
- epoche: ujmujemy w nawias cały naturalny świat[50]
- owo wykluczanie i ujmowanie w nawias to redukcje fenomenologiczne/redukcje transcendentalne[51]
- przeżycie intencjonalne (intencjonalnie odniesione): "Ogólnie do istoty każdego aktowego cogito należy to, że jest świadomością czegoś"[52]
- przeżycia immanentne i transcendentne (zamiast spostrzeżenie wewnętrzne i s. zewnętrzne)[53]
- świadomość to byt absolutny, świat to byt jedynie intencjonalny[54]
- świadomość jest uważana za: "pewną w sobie zamkniętą powiązaną całość bytu, za całość bytu absolutnego, w którą nic nie może wtargnąć i z której nic nie może się wymknąć, całość, która nie posiada żadnego przestrzenno-czasowego zewnętrza i sama nie może znaleźć się wewnątrz żadnego przestrzenno-czasowego układu, która od żadnej rzeczy nie może doznać działania przyczynowego ani na żadną rzecz takiego działania wywierać"[55]
- pole czystej świadomości nie jest częścią składową przyrody (przyroda została wzięta w nawias)[56]
- kultury nie da się sprowadzić do praw przyrody[57]
- fenomenologia jest: "czysto opisową dyscypliną badającą pole transcendentalnie czystej świadomości w czystej intuicji"[58]
- totalistyczne aspiracje fenomenologii: "Właściwością wyróżniającą fenomenologię jest to, że zasięgiem swej eidetycznej ogólności obejmuje wszystkie poznania i nauki, w tym wszystkim mianowicie, co w nich jest bezpośrednio naocznie zrozumiałe albo co przynajmniej musiałoby takie być, gdyby one były rzetelnymi poznaniami"[59]
- [60]
- [61]
- [62]
Bibliografia
- Edmund Husserl, Badania logiczne. Tom pierwszy. Prolegomena do czystej logiki, przeł. Janusz Sidorek, Wydawnictwo Comer: Toruń 1996.
- Edmund Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, przeł. Danuta Gierulanka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Warszawa 1967.
Przypisy
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 23
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 32
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 33
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 59
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 61
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 63
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 66
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 67
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 73
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 86
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 87
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 116
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 124-125
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 134
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 136
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 154
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 207
- ↑ E. Husserl, Badania logiczne, s. 210
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 15
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 33
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 58
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 59
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 61-62
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 69
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 71
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 75-76
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 79
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 80
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 82
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 88
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 90
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 94
- ↑ E. Husserl, Idea fenomenologii, s. 96
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 3
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 6
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 7-8
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 8
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 8
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 20
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 22
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 25
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 32
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 33-34
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 66-67
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 71-72
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 70
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 82
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 94
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 95-96
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 99
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 105
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 111-112
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 118
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 160
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 160
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 163-164
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s.
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 192
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s. 200
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s.
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s.
- ↑ E. Husserl, Idee czystej fenomenologii, s.
