Tekst źródłowy strony Teraz na ciebie zagłada

Utwór [[Jerzy Andrzejewski|Jerzego Andrzejewskiego]].

== Treść ==
*Prolog
**„Anonimowy kronikarz lub, co wydaje się bardziej wiarygodne, nieznani kronikarze, najprawdopodobniej uczeni kapłani Jahwiści żyjący za czasów Jozjasza, króla Judei, kierując się natchnioną, lecz i nieco wyzywającą pobożnością oraz dumą tak charakterystyczną dla synów narodu, który trzykrotnie zawarł był święte przymierze z Panem, skoro sięgali w głąb pradawnych wieków, aby ową nieskończenie głęboką i rozległa otchłań wypełnić burzliwymi dziejami przymierza pomiędzy żywiołem boskim i ludzkim, niemało błędów – świadomie i nieświadomie – popełnili, z jednej bowiem strony, z łatwowiernością nie pozbawioną cech wyrachowania, dawali wiarę ustnym opowieściom krążącym od wielu pokoleń wśród gminu, z drugiej zaś: w zapale wojowniczego natchnienia (…) pracowicie wypełniali puste obszary historiami przynależnymi do wyższych regionów istnienia, aby na miarę niezbadanych wyroków Pana mogły budzić grozę i strach, również wspierać męstwo i na duchu podnosić” (s. 7 – 8).
*Przedakcja (s. 7-11)
#wygnanie z plemienia ("I jak zostaliśmy sami, a ja ciebie chorego nie opuściłam?", s. 28)
#osiedlenie się na Ziemi Człowieka 
#* „Adam i Chawa! Pierwsi, jak się zdaje, nawiedzili ową krainę szczodrze obfitującą we wszelkie dary natury i długo oraz w pomyślności żyli oboje pod tamtym niebem tak życzliwym dla wszystkiego, co żywe” (s. 9)
#* "przybył z północy wraz ze swoją brzemienną towarzyszką" (s. 9)
#susza (2 * 7 * 7 miesięcy, ponad 8 lat!?, s. 10) 
#*"- czyż to nie Pan przemówił? (...) to nie Pan z opowieści ojca przemówił, to coś więcej, to są błyskawice, które ty pamiętasz pewnie bardzo mgliście" (s. 41)
*Akcja (s. 11-81)
#Dzień I („Jednego dnia, na krótko przed zmierzchem...”, s. 11) 
#Dzień II ("Zbudził się o wschodzie słońca", s. 25)
#Interludium: tydzień deszczu ("siódmego dnia rozpogodziło się", s. 43)
#Dzień III ("..pierwszego dnia odradzającego się życia dostrzegł Adam o zachodzie słońca...", s. 56)
#Dzień IV ("do świtania czuwał", s. 57)
#Interludium: "trzy dni i trzy noce nie spał i pościł" (s. 60)
#Dzień V: "skoro trzeci dzień Ablowego czuwania miał się ku końcowi" (s.60)
#Dzień VI: "dzień zapowiadał się upalny" (s.69)
#Dzień VII: "o wczesnym świcie zbudził się" (s.74)
#Dzień VIII: "i wstał (..) dzień trzeci" (s.75)

== Akcja ==
#Wszyscy: Abel i Kain proszą Adama o ocalenie (s. 11-13) [zagłada I]
#Kain odkrywa przez Ablem znalezione źródło i drzewo (s. 13-20)
#* „Przypomnij sobie, Ablu, kiedy to ostatni raz przemówił do Ciebie ojciec?” (s. 18)
#Chawa chwyta pawia i Adama porywającego jagnię (s. 20-24)
#* „Wiele jednak nocy upłynęło od tamtej, kiedy wszedł w nią po raz ostatni” (s. 21) 
#Adam: wizja Pięknego (s. 24-25)
#*„Wtedy gdy był głód, i Chawa zaprowadziła mnie nocą do drzewa obfitującego w piękne owoce, wiem, że powinienem być ciebie zawołać i z tobą, umiłowanym, i z innymi podzielić się zdobyczą" (s. 25)
#*„Potem zamknął powieki, wiedząc, że niebawem wyłoni się spod ich cienia jasnowłosy młodzieniec o promiennym obliczu, które kiedyś było mu tak bliskie” (s. 25)
#*„— Przemów — szepnął (…). Lecz tamten pełen blasku pod ciemnościami powiek milczał.” (s. 25)
#Wszyscy: Adam słucha skarg Abla i Kaina, zapowiada objawienie prawdy po zachodzie słońca (s. 25-27)
#Chawa i Adam: pierwsza konfrontacja dwóch wersji przeszłości (s. 27-29): 
#* „Skoro drzewo było jedno na pustyni, czemu mówisz o rozległym sadzie” (s. 28)
#* "ja, Chawa, która ocaliła ci niegdyś życie (...) ciebie chorego nie opuściłam" (s. 28)
#* „teraz sobie przypominam, byłem nieprzytomny i majacząc w gorączce mówiłeś o Raju, o wygnaniu i o jasnowłosym Aniele z mieczem jak płomień migocącym” (s. 29)
# Kain prosi Chawę, aby namawiła Adam do odejścia stąd (s. 30-31); 
#* "- O jego umysł się lękam. - Sądzisz, że oszalał? - Mówi dziwne rzeczy." (s. 31) 
#* "pod osłoną nocy wszystko się wyjaśni" (s. 31)
#*"zagłada", 2 razy
#Abel i Kain: zbliżenie przy źródle, które Chawa obserwuje (s. 32-33)
#Chawa, Abel i Kain: wyrzuty Chawy i wykręty Kaina (s. 33-34)
#* „ — Czemuż to moi dzielni junacy, skoro mieli szczęście i odnaleźli drzewo jeszcze żyjące, nie przynieśli jego owoców, aby również i rodzice mogli je skosztować?” (s. 33)
#Wszyscy III : Adam opowiada dzieje stworzenia (s. 34-42)
#* "- czyż to nie Pan przemówił? (...) to nie Pan z opowieści ojca przemówił, to coś więcej, to są błyskawice, które ty pamiętasz pewnie bardzo mgliście. (...) skoro się przybliżą, mogą sprawić, że otworzą się niebiosa i zacznie padać deszcz" (s. 41)
#Abel i Kain: bramy raju (s. 43-45)
#* " - Powiedz, Pan dlatego wygnał z Raju ojczulka i mamusię, iż jedli owoc z drzewa wiadomości dobrego i złego, czy też Pan obawiał się, że mogą skosztować owoc z drzewa i staną się nieśmiertelnymi?" (s. 44)
#Abel i Adam: Abel chce do Raju (s. 45-48) [zagłada IV]
#*"Pan dlatego zasłonę deszczu ustanowił, aby i mnie, i mojemu Ludowi dać do zrozumienia, iż wolą jego jest, iżbyśmy nie szukali zbawienia poza krainą, która nas dotychczas żywiła" (s. 46)
#* "A jeśli obok drzewa wiadomości dobrego i złego Pan drzewo żywota zasadził pośrodku Raju i potem niepokój okazał, aby ci, którzy z ziemi powstali, nie sięgnęli po owoc kryjący w swych sokach moc nieśmiertelności, czy nie zamyślał dać w ten sposób do zrozumienia, iż śmiertelny może nieśmiertelność zdobyć?" (s. 47)
#Kain i Chawa: wersja Chawy (s. 48-53)
#* "-Powiedziałaś: wędrowaliśmy z Ludem! Lud! Co to znaczy?" (s. 50)
#* "wszyscy mężowie Ludu mieli włosy jasne i oczy niebieskie, a niewiasty były ciemne" (s. 50)
#* "Wozy z naszym dobytkiem i dziećmi grzęzły w sypkim piasku, a wołom nie zawsze sił starczało, aby wyciągnąć wozy z tej groźnej powodzi" (s. 51)
#Kain i Abel: dzieło do spełnienia (s. 53-56)
#*"Skąd wiesz, że opowieść ojca nie dokonała się wcześniej aniżeli opowieść matki? Może ich grzech na pustyni jest tylko powtórzeniem, odblaskiem niejako grzechu pierwszego, a Pan, gdy dokonał się pewien czas, w Starca się przemienił, zaś Anioł z mieczem ognistym w Pięknego?" (s. 55)
#Adam, Kain, Chawa ("o pierwszej godzinie wieczornej", s. 56)
#*"nie jestem stróżem mego brata" (s. 56-57)
#Adam, Kain: wzajemne pretensje (s. 57-58)
#Abel: monolog o powrocie do Raju (s. 58-60)
#*"O, jak bardzo samotny musiałeś się czuć od owej godziny prapoczątku, gdy po wygnaniu moich rodziców sam zostałeś w Raju. (...) oto i koniec tej pustki, dobrą ci bowiem przynoszę nowinę - oto podążę niebawem do ciebie" (s. 58)
#*"czy zechcesz w swojej wszechpotężnej łaskawości sprawić, abym, jako twój Anioł stojący u bram Raju, stał się jasnowłosy i aby oczy moje kolor nieba miały, a nie ciemności" (s. 59) 
#Wszyscy IV: pożegnanie Abla (s. 60-62)
#* "oznajmił mi Pan, że skoro stanę u bram Raju - ustąpi jasnowłosy Anioł, stojący tam z mieczem ognistym, może mnie nawet uściska bratersko" (s. 61)
#* "oznajmił bowiem Pan, iż tracąc mnie - łaskę wiekuistą odzyskacie i przekleństwo, które rzucone było niegdyś w dniach prapoczątku, zostanie zdjęte i grzech pierworodny nieposłuszeństwa darowany" (s. 61)
#Kain, Abel: Kain budzi Abla i prosi o zabranie ze sobą (s. 63-64)
#*"Więc spraw, żeby moje oczy stały się wierzące!" (s. 64)
#Chawa, Kain: zbliżenie (s. 64-68)
#* "- nic na razie nie wiem poza tym, że nie wolno mi brata opuścić" (s. 65)
#* "Przestaję pamiętać, od jak dawna utraciłem siebie, kto inny bowiem we mnie żyje i kto inny rozkazuje moim myślom i czynom (...) gdy idę, myślę: nie ja, lecz on idzie, a skoro dłoń wyciągam, dzieje się tak, że nie ja, ale on wyciąga ramię" (s. 66)
#Kain w pogoni za Ablem (s. 68-74)
#Kain i Abel: Abel chce odejść, zabójstwo(s.75-80)
#*"Słyszę głos Pana: odwróć się od brata swego i zapomnij go" (s. 78)
#*"Lepiej będzie dla ciebie, żebyś zginął w miłości, niżbyś miał umierać w nędzy i w męczarniach. / I stało się, że wbił Kain nóż w pierś Abla." (s. 80)
#Kain: taniec i wizja Raju (s.81)

==Lista epizodów==
#Wszyscy: Abel i Kain proszą Adama o ocalenie (s. 11-13) [zagłada I]
#Kain odkrywa przez Ablem znalezione źródło i drzewo (s. 13-20)
#Chawa chwyta pawia i spostrzega złodziejstwo Adama (s. 20-24)
#Adam: wizja Pięknego (s. 24-25)
#Wszyscy: Adam słucha skarg Abla i Kaina, zapowiada objawienie prawdy po zachodzie słońca (s. 25-27)
#Chawa i Adam: pierwsza konfrontacja dwóch wersji przeszłości (s. 27-29) 
# Kain prosi Chawę, aby namawiła Adam do odejścia stąd (s. 30-31) 
#Abel i Kain: zbliżenie przy źródle, które Chawa obserwuje (s. 32-33)
#Chawa, Abel i Kain: wyrzuty Chawy i wykręty Kaina (s. 33-34)
#Wszyscy: Adam opowiada dzieje stworzenia (s. 34-42)
#Abel i Kain: bramy raju (s. 43-45)
#Abel i Adam: Abel apostatą (s. 45-48) 
#Kain i Chawa: wersja Chawy (s. 48-53)
#Kain i Abel: dzieło do spełnienia (s. 53-56)
#Adam, Kain, Chawa: zaginięcie Abla ("o pierwszej godzinie wieczornej", s. 56)
#Adam, Kain: wzajemne pretensje (s. 57-58)
#Abel: monolog o powrocie do Raju (s. 58-60)
#Wszyscy IV: pożegnanie Abla (s. 60-62)
#Kain, Abel: Kain budzi Abla i prosi o zabranie ze sobą (s. 63-64)
#Chawa, Kain: zbliżenie (s. 64-68)
#Kain w pogoni za Ablem (s. 68-74)
#Kain i Abel: Abel chce odejść, zabójstwo(s.75-80)
#Kain: taniec i wizja Raju (s.81)

== Lista rozmów ==

# Wszyscy: Abel i Kain proszą Adama o ocalenie (s. 11-13) [zagłada I]
# Kain odkrywa przez Ablem znalezione źródło i drzewo (s. 13)
# Wszyscy: Adam słucha skarg Abla i Kaina, zapowiada objawienie prawdy po zachodzie słońca (s. 25-27)
# Chawa i Adam: pierwsza konfrontacja dwóch wersji przeszłości (s. 27-29): "ja, Chawa, która ocaliła ci niegdyś życie (...) ciebie chorego nie opuściłam" (s. 28)
# Kain i Chawa: Kain prosi Chawę, aby namawiła Adam do odejścia stąd (s. 30-31)
# Abel i Kain: zbliżenie przy źródle, które Chawa obserwuje (s. 32-33)
# Chawa, Abel i Kain: wyrzuty Chawy i wykręty Kaina (s. 33-34)
# Wszyscy III : Adam opowiada dzieje stworzenia (s. 34-42)
# Abel i Kain: bramy raju (s. 43-45)
# Abel i Adam: Abel chce do Raju (s. 45-48) [zagłada IV]
# Kain i Chawa: wersja Chawy (s. 48-53)
# Kain i Abel: dzieło do spełnienia (s. 53-56)
# Adam, Kain, Chawa ("o pierwszej godzinie wieczornej", s. 56): "nie jestem stróżem mego brata" (s. 56-57)
# Adam, Kain: wzajemne pretensje (s. 57-58)
# Abel: monolog o powrocie do Raju (s. 58-60)
# Wszyscy IV: pożegnanie Abla (s. 60-62)
# Kain, Abel: Kain budzi Abla i prosi o zabranie ze sobą (s. 63-64)
# Chawa, Kain: zbliżenie (s. 64-68)
# Kain i Abel: Abel chce odejść, zabójstwo(s.75-80)
<center>
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|+ align="top" |''Ilości rozmów''
|-
| Abel, Kain
| 6
|-
| Wszyscy
| 4
|-
| Kain i Chawa
| 3 
|-
| Adam, Kain 
| 2
|-
| Chawa, Abel i Kain
| 1
|-
| Adam, Chawa       
| 1
|-
| Abel, Adam
| 1
|-
| Abel
| 1
|}
</center>


== Obecność postaci w kolejnych scenach ==

<pre>
Adam Chawa Kain Abel
I
+ + + + 
- - + +
+ + - -
II
+ + + + 
+ + - -
- + + -
- - + +
- + + + 
+ + + + 
III
- - + + 
+ - - +
- + + -
- - + +
+ + + -
IV
+ - + -
- - - +
V
+ + + +
- - + + 
- + + - 
VI
- - + -
VII
- - + -
VIII
- - + +
- - + -
</pre>

== Komentarze ==
<blockquote>
Jeżeli, korzystając z pewnego uproszczenia, można "Bramy raju" nazwać opowieścią o nieodgadnonej, skoro odpadną strojne fałsze, tajemnicy końca, "Teraz na ciebie zagłada" byłaby opowiadaniem o klęsce urojonego początku (Andrzejewski, 1988: 261) 
</blockquote>

== Wydania ==
# Jerzy Andrzejewski, Teraz na ciebie zagłada, Warszawa : Czytelnik 1976. 
# Jerzy Andrzejewski, Jetzt kommt über dich das Ende : Erzählung, Frankfurt am Main : Suhrkamp 1977. 
# Jerzy Andrzejewski, Kain och Abel, Stockholm : Coeckelberghs 1978. 
# Jerzy Andrzejewski, Sada je i tebi kraj, Sarajevo : Svjetlost 1979. 
# Jerzy Andrzejewski, Teraz na ciebie zagłada. Już prawie nic, Warszawa : Czytelnik 1982.
# Jerzy Andrzejewski, Már rád tört a vég, Budapest : Európa 1983. 
# Jerzy Andrzejewski, Kain och Abel, Stockholm : Coeckelberghs 1988.

== Adaptacje ==
#Spektakl teatralny: http://www.tadeuszkijanski.pl/galeria/350b82874f014dca37355cf02ff978e9.jpg
#Film: http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/522409
#Słuchowisko radiowe: [http://chomikuj.pl/Sluchowisko/-+S*c5*81UCHOWISKA/T/Teraz+na+ciebie+zag*c5*82ada] [http://www.polskieradio.pl/8/295/Artykul/213835,Powiesc-w-Teatrze-Wyobrazni-Jerzy-Andrzejewski-Teraz-na-ciebie-zaglada]
#Piosenka: [http://www.tekstowo.pl/piosenka,carnal,doom_s_on_you.html] [http://www.youtube.com/watch?v=hMuqlopwSc0]

== Bibliografia ==

# Jerzy Andrzejewski, Z dnia na dzień. Dziennik literacki 1972 — 1979, Warszawa 1988.
# Bogusław Bednarek, Dlaczego [[Kain]] zabił Abla? Rozważania o utworach Gütersloha, Gyllenstena, Andrzejewskiego, [w:] Muzy i Hestia. Studia dedykowane Profesor Ludwice Ślękowej, red. M. Cieński, J. Sokolskiego, Wrocław 1999.
# Z. Kopeć, Jerzy Andrzejewski, Poznań 1999.
# http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5522
# http://szafa.strefa.pl/35/35/htm/krytyka/urbaniak.htm 
# http://www.personalizm.pl/polrocznik/numer-4/literatura-w-swietle-kerygmatu/ (Abel jako figura Chrystusa)
# http://podteksty.amu.edu.pl/content/wariacje-literackie-jerzego-andrzejewskiego.html

== Recenzje prasowe ==
# M. Bajerowicz, Przemoc mitu, "Tydzień" 1976 nr 31. 
# T. Błażejewski, [rec.], "Literatura" 1976 nr 38. 
# J. Chmiel, [rec.], "Tygodnik Powszechny" 1977 nr 39.
# Janusz Termer, Współczesna proza polska [rec. Jerzy Andrzejewski, Teraz na ciebie zagłada. Już prawie nic, Warszawa : Czytelnik 1982],  "Polonistyka" 1982 nr 4.

== Opinie recenzentów ==

Utwór Andrzejewskiego to "spłaszczenie archetypu biblijnego". Bohaterowie działają na mocy "determinizmu biologicznego", Andrzejewski stosuje freudyzm do biblijnego archetypu, a symbol "wypędzenie z Raju" sprowadza do klęski suszy.)<ref>J. Chmiel, [rec.], "Tygodnik Powszechny" 1977 nr 39.</ref>

<blockquote>"To właśnie ona - miłość we wszystkich odmianach - jest największym darem, szczytową wartością, jaką posiada człowiek. Niestety, w  hierarchii wartości ustępuje ciągle miejsca dążeniom do osiągnięcia tajemniczych, metaforycznych bram raju" <ref>T. Błażejewski, [rec.], "Literatura" 1976 nr 38, s. 12. </ref>
</blockquote>

<references/>