Walter Jackson Ong: Różnice pomiędzy wersjami
Z Literatura przedmiotu
(→Ppismo przekształca świadomość=) |
(→Pismo przekształca świadomość) |
||
Linia 74: | Linia 74: | ||
* 'Pismo przekształciło ludzką świadomość znacznie bardziej niż jakikolwiek inny wynalazek'<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 131.</ref> | * 'Pismo przekształciło ludzką świadomość znacznie bardziej niż jakikolwiek inny wynalazek'<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 131.</ref> | ||
* Dyskurs autonomiczny w kulturach oralnych: formy rytualne, wypowiedzi prorockie, wyrocznia delficka (mówiący jedynie przekazuje)<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.</ref> | * Dyskurs autonomiczny w kulturach oralnych: formy rytualne, wypowiedzi prorockie, wyrocznia delficka (mówiący jedynie przekazuje)<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.</ref> | ||
+ | * Stąd 'Księgi mówią'='To prawda'<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.</ref> | ||
+ | * stąd palenie ksiąg: 'Tekst jest z natury krnąbrny'<ref>Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.</ref> | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== |
Wersja z 13:38, 7 cze 2021
Spis treści
- 1 Psychodynamika oralności
- 1.1 Addytywność zamiast upodrzędnienia
- 1.2 Nagromadzenie zamiast analizy
- 1.3 Redundancja lub obfitość
- 1.4 Zachowawczość czy tradycjonalizm
- 1.5 Blisko ludzkiego świata
- 1.6 Zabarwienie agonistyczne
- 1.7 Empatia i zaangażowanie zamiast dystansu obiektywizującego
- 1.8 Homeostaza
- 1.9 Sytuacja zamiast abstrakcji
- 2 Oralność
- 3 Słownik
- 4 Pismo przekształca świadomość
- 5 Bibliografia
- 6 Przypisy
Psychodynamika oralności
- oralność (mowa) - cyrograficzność (pismo) - typograficzność (druk)
- oralność - słowa zdarzenia, rozciągłe w czasie, piśmienność - słowa przedmioty, rozciągłe w przestrzeni[1]
- Nie można zatrzymać dźwięku tak jak filmu, zatrzymany dźwięk to cisza. Można zarejestrować bezruch, widzenie preferuje bezruch[2]
- hebr. dabar = słowo, zdarzenie[3]
- Malinowski: język to działanie, nie obraz myśli[4]
- W kulturze oralnej nazwa daje władzę nad przedmiotem; w kulturze cyrograficznej lub typograficznej nazwa to etykietka.[5]
- Formuły oralne: wiedza ma postać łatwą do zapamiętania (mnemonika) ("Dziel i rządź!", "Błądzić jest rzeczą ludzką, wybaczać - boską", "Twardy dąb")[6]
- "W kulturze oralnej doświadczenie jest intelektualizowane mnemonicznie", stąd waga pamięci jeszcze dla Augustyna[7]
Addytywność zamiast upodrzędnienia
- "i" biblijne, tłumaczone jako "kiedy", "wtedy", "więc"[8]
- Język pisany posiada doskonalszą i trwalszą gramatykę niż mówiony, który jest zanurzony w kontekście egzystencjalnym, ułatwiającym porozumienie bez gramatyki[9]
Nagromadzenie zamiast analizy
- ciążenie ku formułom: nie żołnierz, ale dzielny żołnierz; nie księżniczka, ale piękna księżniczka; nie dąb, ale mocny dąb[10]
- relikty formularności: wróg ludu, kapitalistyczny podżegacz wojenny, Wielka Rewolucja Październikowa, The glorious Fourth of July (echa epitetów homeryckich)[11]
- formularność jest odrzucana przez wysoką piśmienność[12]
Redundancja lub obfitość
- W tekście pisanym można wrócić do wcześniejszego fragmentu; w przypadku mowy nie ma takiej możliwości. "Redundancja, powtarzanie tego, co dopiero powiedziane, gwarantuje nadawcy i odbiorcy porozumienie"[13]
- Redundancja oralności vs rozrzedzona linearność pisma[14]
- Pisanie około 10 razy wolniejsze niż mówienie[15]
- Redundancja wprost proporcjonalna do wielkości audytorium ("Nie tylko..., lecz także")[16]
- Afrykańskie mówiącej bębny potrzebują osiem razy więcej słów niż mowa. [17]
- Podczas przemawiania lepiej coś powtórzyć, aniżeli zawahać się i zamilczeć szukając dalszej myśli (łac. copia)[18]
Zachowawczość czy tradycjonalizm
- Społeczności oralne muszą stale powtarzać zmagazynowaną w formułach wiedzę, aby nie zanikła[19]
- Stąd niechęć do eksperymentu i zmiany przyzwyczajeń[20]
- Postaci mądrych starców tracą na znaczeniu w społeczeństwie piśmiennym.[21]
- Pismo przejmuje funkcję zachowawczą, a umysł uwolniony od wysiłku powtarzania zapamiętanego, może oddawać się poszukiwaniu nowej wiedzy[22]
- Innowacje w kulturze oralnej są niewidoczne lub nieeksponowane[23]
Blisko ludzkiego świata
- Mowa ustna nie dysponuje analitycznymi kategoriami do porządkowania wiedzy, więc spisy i katalogi muszą być włączone w kontekst ludzkich działań. Np. spis okrętów w II ks. Iliady przedstawia imiona i miejsca w powiązaniu z czynami[24]
- Podobnie podręczniki pojawiają się dopiero w kulturze piśmiennej, a nawet drukowanej. W kulturze oralnej dydaktyka połączona jest z fabułą[25]
Zabarwienie agonistyczne
- przysłowia, zagadki, przechwałki, przezwiska (flyting) służą aby wciągnąć do rozmowy[26]
- entuzjastyczne opisy gwałtu fizycznego (VIII-X ks. Illiady), zanikają w kulturze piśmiennej na rzecz kryzysów wewnętrznych[27]
- retoryczna pochwała, panegiryk również nie sprawdzają się w stylu piśmiennym (Erazm, Pochwała głupoty)[28]
Empatia i zaangażowanie zamiast dystansu obiektywizującego
- "Pismo oddziela poznającego od poznawanego i przygotowuje dzięki temu warunki do "obiektywizacji" w sensie osobistego nieangażowania się czy dystansowania"[29]
- W opowieści oralnej opowiadający utożsamia się z bohaterem opowieści[30]
Homeostaza
- W odróżnieniu od społeczności piśmiennych społeczności oralne są homeostatyczne. "Społeczność oralna żyje w swoistej teraźniejszości, zachowując równowagę albo homeostazę przez pozbywanie się wspomnień, które przestały mieć znaczenie dla teraźniejszości"[31]
- Niepotrzebny jest słownik notujący odmienności znaczeniowe słowa. Znaczenie słowa jest uwarunkowane "bezpośrednią ratyfikacją semantyczną" (Goody, Watt)[32]
- Nigeria: genealogie ludu Tiv obecnie podawane w sądzie różnią się od tych sprzed 40 lat, ale Tivowie twierdzą, że zapis jest błędny[33]
- lud Gondża: założyciel rodu miał siedmiu synów, ale po zmianach terytorialnych w późniejszych mitach miał już tylko pięciu [34]
- Tradycja oralna odzwierciedla aktualne wartości kultury, a nie przeszłość[35]
Sytuacja zamiast abstrakcji
- Ajgistos jest amymon (nienaganny, bez skazy, a dokładniej "piękny jak wojownik gotowy do walki")[36]
- Aleksander Łuria
- abstrakcja: talerz, sito, wiadro, zegarek, księżyc a nie koło; lustro, drzwi, dom, tacka a nie kwadrat[37]
- kategorie: młotek, piła, kloc, topór - co nie pasuje?[38]
- sylogizm: Metale szlachetne nie rdzewieją. Złoto jest metalem szlachetnym. Czy złoto rdzewieje?[39]
- definicja: Spróbuj mi wyjaśnić, co to jest drzewo.[40]
- autoanaliza: Jakiego rodzaju osobą jesteś? (Skąd mam wiedzieć? Zapytaj innych)[41]
Oralność
- "Agonistyczny charakter wypowiedzi oralnej przejawiający się w przywoływanych w "Oralności i piśmienności" zagadkach, wyzwiskach i przechwałkach znajduje swoje odbicie w internetowych wojnach na obelgi (flame wars)" (Rogozińska 2007: 192)
Słownik
- oralność pierwotna i wtórna
- umysł oralny, umysł piśmienny
- kultura oralna, rękopiśmienna
- residuum oralne
- cyrografia i typografia; techniki cyrograficzne i typograficzne
Pismo przekształca świadomość
- pismo: uwolnienie od kontekstu, dyskurs autonomiczny[42]
- 'Pismo przekształciło ludzką świadomość znacznie bardziej niż jakikolwiek inny wynalazek'[43]
- Dyskurs autonomiczny w kulturach oralnych: formy rytualne, wypowiedzi prorockie, wyrocznia delficka (mówiący jedynie przekazuje)[44]
- Stąd 'Księgi mówią'='To prawda'[45]
- stąd palenie ksiąg: 'Tekst jest z natury krnąbrny'[46]
Bibliografia
- Obirek Stanisław (2010), Uskrzydlony umysł. Antropologia słowa Waltera Onga, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
- Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola, Warszawa 2011.
- Walter Jackson Ong, Osoba - świadomość - komunikacja. Antologia, przeł. Józef Japola, Warszawa 2009.
- Walter Jackson Ong, Orality and Literacy. The Technologizing of the Word, Routledge: New York 2012.
- A. Rogozińska, Oralność, piśmienność, eletralność (dyskusje wokół koncepcji Waltera Onga), w: Almanach Antropologiczny 2, Temat: Oralność/piśmienność, red. G. Godlewski et alii, Warszawa 2007.
Przypisy
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 69.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 70.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 70.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 70.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 71.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 73-74.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 75.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 77.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 77-78.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 78.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 78.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 78.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 79-80.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 80.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 80.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 80.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 81.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 81.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 82.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 82.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 82.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 82.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 82.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 83-84.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 84.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 85.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 86.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 87.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 88.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 88.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 89.
- ↑ Cyt. za: Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 89.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 91.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 91.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 91.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 93.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 95.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 95-96.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 97.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 98.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 99.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 131.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 131.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.
- ↑ Walter Jackson Ong, Oralność i piśmienność, s. 132.