Błąd: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 21:06, 28 lip 2022

• błąd językowy
• pomyłka Freudowska
• gaffa
• bias
• hamartria, zbłądzenie, ironia tragiczna

Tadeusz Kotarbiński, Błąd praktyczny

• Pierwsza próba definicji błędu: "Oto pierwsza próba definicji: błąd praktyczny to ruch przeciwcelowy."
• "błąd praktyczny to umyślny ruch przeciwcelowy."
• "błąd praktyczny to umyślny ruch przeciwcelowy al"bo przeciwcelowe niewykonanie ruchu umyślnego;"
• "błąd prak tyczny to zachowanie się przeciwcelowe."
• "Definicja błędu praktycznego jako zachowania się przeciwcelowego wydawała się oponentom za wąska, natomiast definicja błędu praktycznego jako zachowania się niecelowego może się wydać za szeroka."
• "błąd praktyczny ze względu na dany cel (dążenie, potrzebę) jest to zachowanie się nieskuteczne ze względu na ten cel (dążenie i potrzebę)."
• "we wszelkich przypadkach niedociągnięć, zawsze, gdy mamy do czynienia z jakimś powodzeniem i niepowodzeniem cząstkowym — można w danym dążeniu wyróżnić więcej niż jedno dążenie składowe i stwierdzić, że ze względu na pewne potrzeby skła dowe nasze zachowanie się było celowe, ze względu na inne potrzeby składowe było ono niecelowe."
• Szklanka do połowy pełna: "Piotr, wstawszy od biurka, miałby obowiązek powiedzieć, że jego praca nie była skuteczna ze względu na zamiar napisania refe ratu w całości i z tego punktu widzenia był popełniony błąd prak tyczny, natomiast była skuteczna i nie zasługiwała na nazwę błę 341 du praktycznego ze względu na potrzebę przygotowania do napi sania referatu."
• Definicja błędu teoretycznego: "jedną z postaci błędu praktycznego jest jedna z postaci błędu teoretycznego, myśl błędna, rozumiana jako nieudany proces umyślnego dociekania prawdy, proces, którego wynikiem jest akt fałszywego przekona nia, wewnętrzne akceptowanie fałszu"
• przegląd rodzajów błędów praktycznych
• "ugrupować ze względu na główne ich źródła, a pośrednio — ze względu na główne sposoby zapobiegania im"
  • "błędy praktyczne mające główne źródło w fałszywych przekonaniach lub w innych postaciach wiedzy niedoskonałej, np. w wiedzy cząstkowej, słabo uzasadnionej, nie dość określonej, lub w braku wszelkiej wiedzy pod określonym względem"
  • "Na drugim miejscu pośród źródeł błędów praktycznych wymienimy opieszałość, której postać skrajna nosi miano lenistwa, a która wyraża się w nieprzedsiębraniu akcji potrzebnej lub w prowadzeniu jej nie dość intensywnym."
• dwa rodzaje bierności: bierność mającą źródło w wyróżnionych poprzed nio defektach wiedzy i bierność pochodzącą z opieszałości.
• "Bierność tego rodzaju ustępuje miejsca aktywności skutecznej w zależności od rozszerzania się kręgu naszej wiedzy"
• "bierność drugiego rodzaju trzeba leczyć przez wzbudzanie motywów energii, aby wydobyć z uspo sobienia do nieróbstwa ludzi, którzy — że użyjemy tu słów poety— ,,nie chcą chcieć”."
• przykłady
  • bierność zapominalstwa i ratunek na nią: "Jednak najpewniejszym przyjacielem, któremu możemy pod tym względem zaufać, jest terminarz, notatnik, bez którego trudno sobie dziś wyobrazić pracę punktualną człowieka nowoczesnego wplecionego w koła zębate zawiłych stosunków współdziałania."
  • Definicja zgubienia: "To chyba tyle, co utracić możnośćokre ślonych działań nad danym przedmiotem z powodu utraty wiedzy o drogach dostępu do niego, jeżeli przy tym utrata tej wiedzy nastąpiła skutkiem niedostrzeżonego ruchu tego przedmiotu lub jego otoczenia."
    • Jak nie gubić rzeczy: "Trzeba, po pierwsze, utrudniać rzeczom zrywanie z nami łącz ności, po drugie — bardziej uważać na wszystko, co się dzieje z rzeczami, z którymi utrzymujemy łączność"
    • o błędach praktycznych popełnianych przy próbach odnajdywania rzeczy zgubionej: "niepowodzenie z powodu niewyczerpania wszelkich dostępnych możliwości, nieprzedsiębrania właściwego potrzebnego kroku lub zabiegu, ponieważ nie przychodzi poszkodowanemu do głowy, że możliwe jest to nawet miejsce znajdowania się zguby lub taki właśnie jej wygląd."
• "robić pauzy w ćwiczeniach, ponieważ — jak po wiedziano dobitnie — uczymy się pływać w zimie, a ślizgać w lecie,"
• "wdrożony automatyzm, nowe źródło okazji do popełniania błędów praktycznych. Są to błędy rutyniarskie"
  • Stalówka versus gęsie pióro: "Bywali tacy nauczyciele, którzy bojkotowali stalówki obstając przy uporczywym żądaniu, by dzieci wprawiały się w naukę pisania przy pomocy piór gęsich."
  • Bojkot stalówek:

"Najlepsze jest pióro gęsie,

Piórem gęsim piszą mali, Nie ruszają piór ze stali,

Bo się od nich rączka trzęsie."

• Przykłady błędów
  • qui pro quo: "błąd praktyczny, zwany pospolicie qui pro quo"
  • zapędzanie się w niewłaściwym kierunku: "zapędzania się niewłaściwego w określonym kierunku."
• Automatyzmy: "Są one bezcennym dobrem technicznym, po dobnie jak bezcennym dobrem technicznym są urządzenia inżynieryjne, maszynerie wszelkiego rodzaju"
• Pięć źródeł błędów praktycznych i remedia: "Sumując, warto powiedzieć, że pięć jest chyba głównych źródeł błędów praktycznych: opieszałość, niedobór siły, brak wprawy, automatyzm ruchów złożonych, wadliwe rozeznanie. I pięć jest głównych kierunków starań o unikanie błędów praktycznych: nie szczędzić wysiłku, dbać o zachowanie siły, ćwiczyć się, bardziej uważać, zdobywać wiedzę coraz doskonalszą."

Wikipedia

• Błędy faktograficzne
• wandalizmy
• Bias
• Motywacja: ktoś się pomylił i trzeba poprawić
• Podobnie komentarze internetowe, korekta jako jedna z ich funkcji

Portret Doriana Graya

• O.Wilde, Portret Doriana Graya:

"Ah! Lord Henry, I wish you would tell me how to become young again.”

He thought for a moment. “Can you remember any great error that you committed in your early days, Duchess?” he asked, looking at her across the table.

“A great many, I fear,” she cried.

“Then commit them over again,” he said gravely. “To get back one’s youth, one has merely to repeat one’s follies.”

“A delightful theory!” she exclaimed. “I must put it into practice.”

“A dangerous theory!” came from Sir Thomas’s tight lips. Lady Agatha shook her head, but could not help being amused. Mr. Erskine listened.

“Yes,” he continued, “that is one of the great secrets of life. Nowadays most people die of a sort of creeping common sense, and discover when it is too late that the only things one never regrets are one’s mistakes.”"

Bibliografia

1. Davoudi, S. (2014). From risk society to security society. In Paleo, U. Fra (ed.) Risk governance. The articulation of hazard, politics and ecology. London: Springer, 465–467.
2. Reason, J. (2000). Human error: Models and management. BMJ, 320(7237): 768–770. DOI: 10.1136/bmj.320.7237.768
3. Young, H. Peyton (2009). Learning by Trial and Error. Games and Economic Behavior, 65(2):626–643.

Internet

1. https://plato.stanford.edu/entries/fallacies
2. https://iep.utm.edu/fallacy/