Błąd

• błąd językowy
• pomyłka Freudowska
• gaffa
• bias
• hamartria, zbłądzenie, ironia tragiczna
• Przykłady planów naukowego kropek Afryki zalotkę ludzkości dopiero w latach 70 mimo że już dawno po postulował; podobnie jest zapewne z historią języków, etymologią, kończącą się na praindoeuropejskim
• Języki zwierząt
• Zob. Kathryn Schulz, James Reason

Benjamin Mako Hill

• błędy ujawniają technologię: "Errors are underappreciated and underutilized in their ability to reveal technology around us."
• First, and perhaps most fundamentally, errors can reveal the affordances and constraints of technology that are often invisible to users.

Pismo

• Chirografia bardziej narażona na błędy od druku: "Gutenberg’s black-letter Gothic typeface closely reproduced a scribal hand. Of course, handwriting and type were easily distinguishable; errors and irregularities were inherent in relatively unsteady human hands."
• Ale pozwala na łatwiejszą korektę: "While scribes would reread and correct errors as they transcribed a second copy, no printing press could."

Druk

• print opened the door to whole new categories of errors

Komputery

• Encoding errors and botched smart quotation marks—a ? in place of a "—are only possible with a computer.
• Streaks of toner are only produced by malfunctioning laser printers.
• But while input systems like keyboards have a powerful effect on the nature of the messages they produce, they are invisible to recipients of messages. Except when the messages contain errors. Typists are much more likely to confuse letters in close proximity on a keyboard than people writing by hand or setting type
• TXTSPK: "T9 might confuse snow and pony while no human, and no other input method, would."
• "clbuttic mistake": As a result, not only was “ass” changed to “butt,” but any word that contained the letters “ass” were transformed as well. The word “classic” was mangled and left as “clbuttic.”
• In the same vein, one can find references to a “mbuttive music quiz” a “mbuttive multiplayer online game,” references to the average consumer is a “pbutterby,” a “transit pbuttenger executed by Singapore,” “Fermin Toro Jimenez (Ambbuttador of Venezuela),” “the correct way to deal with an buttailant armed with a banana,” and a reference to how “Hinckley tried to buttbuttinate Ronald Reagan.”8
• Tyson Gay: Tyson Homosexual easily won his semifinal for the 100 meters at the U.S. Olympic track and field trials and seemed to save something for the final later Sunday.”
• "the first focuses on the creativity of an error that arises from a set of conditions established by an artist; the second then focuses on the process by which an error comes into being, attempting to understand both philosophically and aesthetically how errors, and in fact any unforeseen information, manifests in our interactions with technology."

Mark Nunes

Error, Noise, and Potential: The Outside of Purpose

• Historyczne przemiany słowa error: "Whereas Wiener’s understanding of error is explicitly a deviation of actual course from an intended (or ideal) path, Bates calls attention to error, in the sixteenth-century usage of the term, as a path in its own right, but one without a heading or a purpose. By the seventeenth century, the use of the term “error” to denote a deviation from “true” judgment gains common usage, but one can still fi nd traces of wander-ing at work in its connotative fi eld—for example, as “a vagabondage of the imagination, of the mind that is not subject to any rule.”"
• Wiek 19, błąd wg Gaussa: "For Gauss, actual measurements are seen as deviations from idealized or expected results as dictated by an underlying equation. And with Gaussian mathematics arises the possibility of a statistical view of the world, in which probability of outcomes marks a “truth” that supersedes individual measurements. As such, we need no longer see error as something that must be corrected; rather, error is the stuff of empirical measurement itself—singular instances within a pattern of deviation that reveals true results."
• Peirce, doktryna fallibilizmu: "We see this idea as early as 1870, when Peirce conducted a series of experiments on errors in multiple, relative mea-surements for the U.S. Coast Survey in an attempt to advance a “Theory of Errors of Observation.”28 In later essays such as “Fallibilism, Continuity, and Evolution,” Peirce maintains what he calls a Doctrine of Fallibilism, insisting that while an absolute answer to an inquiry exists at a theoreti-cal horizon, at any given moment, answers are always partial, incomplete, and, in short, fraught with error."
• Z perspektywy cybernetyki zasada sprzężenia zwrotnego jest uniwersalna dla ludzi, zwierząt i innych systemów: "For all of the randomness associated with this probabi-listic view of the world, Wiener’s cybernetics attempted to demonstrate through these same statistical principles that pattern played itself out as a backdrop to all orderly and purpose-driven endeavors; animals and machines alike, and the systems they develop, provide feedback control to correct for error and approximate goals."
• Wikipedia ilustruje fallibilizm Peirce'a: "Peirce’s concept of Fallibilism provides meaningful insight into how Wikipedia structures knowledge within collective activity, and why the errant practices of the bad actor serve as a scandal and scene for a collec-tive anxiety."
• "Knowledge advances within the framework of Fallibilism when our belief in a systematic account of truth falls into doubt, which serves as an irritation (in Peirce’s words) to our sense of certainty. Inquiry, Peirce maintains, is the means by which we reveal error (in both method and result) in order to reestablish belief in a truth and relieve the “irritation of doubt.”"

Wikipedia, Error, and Fear of the Bad Actor

• wikiality: July 31, 2006 broadcast of The Colbert Report, in which Stephen Colbert defined “wikiality” as the ability to “create a reality that we all agree on—the reality we just agreed on,

Husserl/Ingarden

• Husserl o Kancie: "Trzeba być wielkim filozofem, aby móc popełniać wielkie błędy", cyt. za R. Ingarden, Przedmowa, do: Edmund Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, przeł. D. Gierulanka,Warszawa 1967, s. XXIII
• Ingarden: "Są bowiem dwojakiego rodzaju błędy. .....", Jw.

Tadeusz Kotarbiński, Błąd praktyczny

• Pierwsza próba definicji błędu: "Oto pierwsza próba definicji: błąd praktyczny to ruch przeciwcelowy."
• "błąd praktyczny to umyślny ruch przeciwcelowy."
• "błąd praktyczny to umyślny ruch przeciwcelowy al"bo przeciwcelowe niewykonanie ruchu umyślnego;"
• "błąd prak tyczny to zachowanie się przeciwcelowe."
• "Definicja błędu praktycznego jako zachowania się przeciwcelowego wydawała się oponentom za wąska, natomiast definicja błędu praktycznego jako zachowania się niecelowego może się wydać za szeroka."
• "błąd praktyczny ze względu na dany cel (dążenie, potrzebę) jest to zachowanie się nieskuteczne ze względu na ten cel (dążenie i potrzebę)."
• "we wszelkich przypadkach niedociągnięć, zawsze, gdy mamy do czynienia z jakimś powodzeniem i niepowodzeniem cząstkowym — można w danym dążeniu wyróżnić więcej niż jedno dążenie składowe i stwierdzić, że ze względu na pewne potrzeby skła dowe nasze zachowanie się było celowe, ze względu na inne potrzeby składowe było ono niecelowe."
• Szklanka do połowy pełna: "Piotr, wstawszy od biurka, miałby obowiązek powiedzieć, że jego praca nie była skuteczna ze względu na zamiar napisania refe ratu w całości i z tego punktu widzenia był popełniony błąd prak tyczny, natomiast była skuteczna i nie zasługiwała na nazwę błę 341 du praktycznego ze względu na potrzebę przygotowania do napi sania referatu."
• Definicja błędu teoretycznego: "jedną z postaci błędu praktycznego jest jedna z postaci błędu teoretycznego, myśl błędna, rozumiana jako nieudany proces umyślnego dociekania prawdy, proces, którego wynikiem jest akt fałszywego przekona nia, wewnętrzne akceptowanie fałszu"
• przegląd rodzajów błędów praktycznych
• "ugrupować ze względu na główne ich źródła, a pośrednio — ze względu na główne sposoby zapobiegania im"
  • "błędy praktyczne mające główne źródło w fałszywych przekonaniach lub w innych postaciach wiedzy niedoskonałej, np. w wiedzy cząstkowej, słabo uzasadnionej, nie dość określonej, lub w braku wszelkiej wiedzy pod określonym względem"
  • "Na drugim miejscu pośród źródeł błędów praktycznych wymienimy opieszałość, której postać skrajna nosi miano lenistwa, a która wyraża się w nieprzedsiębraniu akcji potrzebnej lub w prowadzeniu jej nie dość intensywnym."
• dwa rodzaje bierności: bierność mającą źródło w wyróżnionych poprzed nio defektach wiedzy i bierność pochodzącą z opieszałości.
• "Bierność tego rodzaju ustępuje miejsca aktywności skutecznej w zależności od rozszerzania się kręgu naszej wiedzy"
• "bierność drugiego rodzaju trzeba leczyć przez wzbudzanie motywów energii, aby wydobyć z uspo sobienia do nieróbstwa ludzi, którzy — że użyjemy tu słów poety— ,,nie chcą chcieć”."
• przykłady
  • bierność zapominalstwa i ratunek na nią: "Jednak najpewniejszym przyjacielem, któremu możemy pod tym względem zaufać, jest terminarz, notatnik, bez którego trudno sobie dziś wyobrazić pracę punktualną człowieka nowoczesnego wplecionego w koła zębate zawiłych stosunków współdziałania."
  • Definicja zgubienia: "To chyba tyle, co utracić możnośćokre ślonych działań nad danym przedmiotem z powodu utraty wiedzy o drogach dostępu do niego, jeżeli przy tym utrata tej wiedzy nastąpiła skutkiem niedostrzeżonego ruchu tego przedmiotu lub jego otoczenia."
    • Jak nie gubić rzeczy: "Trzeba, po pierwsze, utrudniać rzeczom zrywanie z nami łącz ności, po drugie — bardziej uważać na wszystko, co się dzieje z rzeczami, z którymi utrzymujemy łączność"
    • o błędach praktycznych popełnianych przy próbach odnajdywania rzeczy zgubionej: "niepowodzenie z powodu niewyczerpania wszelkich dostępnych możliwości, nieprzedsiębrania właściwego potrzebnego kroku lub zabiegu, ponieważ nie przychodzi poszkodowanemu do głowy, że możliwe jest to nawet miejsce znajdowania się zguby lub taki właśnie jej wygląd."
• "robić pauzy w ćwiczeniach, ponieważ — jak po wiedziano dobitnie — uczymy się pływać w zimie, a ślizgać w lecie,"
• "wdrożony automatyzm, nowe źródło okazji do popełniania błędów praktycznych. Są to błędy rutyniarskie"
  • Stalówka versus gęsie pióro: "Bywali tacy nauczyciele, którzy bojkotowali stalówki obstając przy uporczywym żądaniu, by dzieci wprawiały się w naukę pisania przy pomocy piór gęsich."
  • Bojkot stalówek:

"Najlepsze jest pióro gęsie,

Piórem gęsim piszą mali, Nie ruszają piór ze stali,

Bo się od nich rączka trzęsie."

• Przykłady błędów
  • qui pro quo: "błąd praktyczny, zwany pospolicie qui pro quo"
  • zapędzanie się w niewłaściwym kierunku: "zapędzania się niewłaściwego w określonym kierunku."
• Automatyzmy: "Są one bezcennym dobrem technicznym, po dobnie jak bezcennym dobrem technicznym są urządzenia inżynieryjne, maszynerie wszelkiego rodzaju"
• Pięć źródeł błędów praktycznych i remedia: "Sumując, warto powiedzieć, że pięć jest chyba głównych źródeł błędów praktycznych: opieszałość, niedobór siły, brak wprawy, automatyzm ruchów złożonych, wadliwe rozeznanie. I pięć jest głównych kierunków starań o unikanie błędów praktycznych: nie szczędzić wysiłku, dbać o zachowanie siły, ćwiczyć się, bardziej uważać, zdobywać wiedzę coraz doskonalszą."

Wikipedia

• Błędy faktograficzne
• wandalizmy
• Bias
• Motywacja: ktoś się pomylił i trzeba poprawić
• Podobnie komentarze internetowe, korekta jako jedna z ich funkcji

Portret Doriana Graya

• O.Wilde, Portret Doriana Graya:

"Ah! Lord Henry, I wish you would tell me how to become young again.”

He thought for a moment. “Can you remember any great error that you committed in your early days, Duchess?” he asked, looking at her across the table.

“A great many, I fear,” she cried.

“Then commit them over again,” he said gravely. “To get back one’s youth, one has merely to repeat one’s follies.”

“A delightful theory!” she exclaimed. “I must put it into practice.”

“A dangerous theory!” came from Sir Thomas’s tight lips. Lady Agatha shook her head, but could not help being amused. Mr. Erskine listened.

“Yes,” he continued, “that is one of the great secrets of life. Nowadays most people die of a sort of creeping common sense, and discover when it is too late that the only things one never regrets are one’s mistakes.”"

Bibliografia

1. Davoudi, S. (2014). From risk society to security society. In Paleo, U. Fra (ed.) Risk governance. The articulation of hazard, politics and ecology. London: Springer, 465–467.
2. Benjamin Mako Hill, Revealing Errors, in: Mark Nunes, Error, Glitch, Noise, and Jam in New Media Cultures-Continuum (2010)
3. Tadeusz Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie
4. Mark Nunes, Error, Noise, and Potential: The Outside of Purpose, in: Mark Nunes, Error, Glitch, Noise, and Jam in New Media Cultures-Continuum (2010)
5. Mark Nunes, Wikipedia, Error, and Fear of the Bad Actor, in: Mark Nunes, Error, Glitch, Noise, and Jam in New Media Cultures-Continuum (2010)
6. Reason, J. (2000). Human error: Models and management. BMJ, 320(7237): 768–770. DOI: 10.1136/bmj.320.7237.768
7. Young, H. Peyton (2009). Learning by Trial and Error. Games and Economic Behavior, 65(2):626–643.

Internet

1. https://plato.stanford.edu/entries/fallacies
2. https://iep.utm.edu/fallacy/